ࡱ> [Zbjbj7vΐΐ$& ZZZZZnnn82Tn"SUUUUUUHUuZUZZ$^ZZSSmenx?0,Z<UUE ( :6-MAVZU. GLOBALLASHUV JARAYONIDA MAFKURAVIY IMMUNITTNI SHAKLANTIRISH VAZIFALARI Mavzusidagi ochiq dars ma'ruzasi bayoni RJA Hozirgi davrda dunyoning mafkuraviy manzarasi Globallashuv jarayonida milliy g oyaga extiyoj Mafkuraviy immunit5tni shakllantirish omillari va mamlakatdagi iqtisodiy barqarorlikning mafkuraviy immunit5tni shakllantirishdagi o rni XXI asr boshlariga k5lib dunyo mamlakatlari o rtasidagi o zaro ta'sir shu qadar kuchayib k5tdiki, bu jarayondan to la ihotalanib olgan birorta ham davlat yo q, d5b to la ishonch bilan aytish mumkin. Hattoki, xalqaro tashkilotlardan uzoqroq turishga intilayotgan, ularga a'zo bo lishni istamayotgan mamlakatlar ham bu jarayondan mutlaqo ch5tda emas. Globallashuv shunday jarayonki, undan ch5tda turaman, d5gan mamlakatlar uning ta'siriga ko proq uchrab qolishi mumkin. Bunday g ayri ixtiyoriy ta'sir esa ko pincha salbiy oqibatlarga olib k5lmoqda. Globallashuvning turli mamlakatlarga o tkazayotgan ta'siri ham turlicha. Bu hol dunyo mamlakatlarining iqtisodiy, axborot, ma'naviy salohiyatlari va siyosati qanday ekani bilan bog liq. Dunyoda yuz b5rayotgan shiddatli jarayonlarning har bir mamlakatga o tkazayotgan salbiy ta'sirini kamaytirish va ijobiy ta'sirini kuchaytirish uchun shu hodisaning mohiyatini chuqurroq anglash, uning xususiyatlarini o rganish lozim. Bu hodisani chuqur o rganmay turib unga moslashish, k5rak bo lganda, uning yo nalishini t5gishli tarzda o zgartirish mumkin emas. Globallashuv yana shunday jarayonki, uni chuqur o rganmaslik, undan foydalanish strat5giyasi, taktikasi va t5xnologiyasini ishlab chiqmaslik mamlakat iqtisodi va madaniyati, ma'naviyatini tog dan tushayotgan shiddatli daryo oqimiga boshqaruvsiz qayiqni topshirib qo yish bilan baravar bo ladi. Mustaqillik davrida mamlakatimiz olimlari o tkazgan va o tkazayotgan tadqiqotlarga ko z yugurtirish bu sohadagi ishlar endigina boshlanayotganidan guvohlik b5radi. Globallashuvning milliy ma'naviyatga ham ta'sir o tkazadi. Har qanday siyosat, jumladan iqtisodiy siyosat va ma'naviyat sohasidagi siyosat ham ilmiy asosga ega bo lgandagina muvaffaqiyat k5ltirishini nazarda tutsak, bu masalada olimlarimiz siyosatchilarimizga 5tarli ko mak b5rishlarini e'tirof etishga to g ri k5ladi. Mamlakatimizning jahon maydonida olib borayotgan siyosati ko proq samara va muvaffaqiyat k5ltirishini istasak, globallashuvning mohiyati, yo nalishlari, xususiyatlarini chuqurroq tadqiq va tahlil qilish zarur. Aynan shu jarayonni chuqurroq tahlil etish orqali siyosatchilarning to g ri yo l tanlashi va qarorlar qabul qilishi uchun imkoniyat yaratish mumkin. Globallashuv - turli mamlakatlar iqtisodi, madaniyati, ma'naviyati, odamlari o rtasidagi o zaro ta'sir va bog liqlikning kuchayishidir. Globallashuvga b5rilgan ta'riflar juda ko p. L5kin uning xususiyatlarini to laroq qamrab olgani bizningcha, frantsuz tadqiqotchisi B.Bandi b5rgan ta'rif. Unda globallashuv jarayonining uch o lchovli ekaniga urg u b5riladi: globallashuv-muttasil davom etadigan tarixiy jarayon; globallashuv-jahonning gomog5nlashuvi va univ5rsallashuvi jarayoni; globallashuv-milliy ch5garalarning yuvilib k5tish jarayoni. B.Bandi ta'rifida k5ltirilgan globallashuv o lchovlarining har uchalasiga nisbatan ham muayyan e'tirozlar bildirish mumkin. L5kin jahonda yuz b5rayotgan jarayonlarni kuzatsak, ularning har uchovi ham unda mavjud ekanini koramiz. Globallashuvning mamlakatlar iqtisodiy siyosati va ma'naviyatiga otkazishi mumkin bolgan ijobiy va salbiy ta'siri Hindistonning mashhur davlat arbobi Mahatma Gandining quyidagi sozlarida yaxshi ifodalangan: M5n uyimning darvoza va eshiklarini doim mahkam b5rkitib o tira olmayman, chunki uyimga toza havo kirib turishi k5rak. Shu bilan birga ochilgan eshik va d5razalarimdan kirayotgan havo dovul bo lib uyimni ag dar-to ntar qilib tashlashi, o zimni esa yiqitib yuborishini ham istamayman. Shuning uchun ham milliy istiqlol goyasini bugungi globallashuv jarayonida uyimizni, hayotimizni toza havo bilan ta'minlab, ayni paytda dovullardan saqlash omili ekanligini anglash muhim. Globalizm va aksilglobalizm Hozirgi zamon globallashuvining jarayoni ota murakkab jarayon. Uning turli mamlakatlar iqtisodi, siyosati va ma'naviyatiga otkazayotgan ta'siri yana ham murakkab bolgani sababli unga nisbatan ham jahonda bir-biriga nisbatan raqobatda bolgan ikki guruh: globalistlar va aksilglobalistlar guruhlari vujudga k5ldi. Globallashuv tarafdorlari globalistlar d5b ataladi. Ular orasida davlat arboblari, siyosatdonlar, sanoatchi va bizn5sm5nlar ko proq uchraydi. Globallashuv muxoliflari esa aksilglobalistlar nomini olgan bo lib ular orasida ko proq so l kuchlar, kasaba uyushmalari va yoshlar tashkilotining vakillari bor. MDH hududida aksilglobalistlar Rossiya F5d5ratsiyasi hududida faol harakat olib bormoqda. Bu 5rda ular turli anjumanlar, s5minarlar o tkazish uchun to planib turadilar. XX asr o rtalarida globallashuvning instituttsionallashuvi, ya'ni tashkillashuvi kuchaygandan k5yin bu jarayonning o zi ham k5skin t5zlashdi va shiddatli tus oldi. Institutsionallashuvning kuchayganini Butunjahon savdo tashkiloti, Xalqaro Valyuta jamg armasi, Jahon banki, vropa taraqqiyoti va tiklanish banki tashkilotlarining vujudga k5lgani misolida ham ko rish mumkin. Globallashuvning t5zlashishi va kuchayishiga javob sifatida aksilglobalistlarning faoliyati ham kuchaydi. Ular globallashuvning faqat salbiy oqibatlariga emas, umuman uning o ziga ham qarshi chiqa boshladilar. Masalan, rossiyalik faylasuf va yozuvchi A. Zinov5v Aksilglobalizm v5ktorlari nomli anjumanda so zlagan nutqida shunday d5ydi: Globallashuv yangi jahon urushidir. U yangi tipdagi jahon urushi. Bu urushda tirik qolishning qarshilik ko rsatishdan boshqa yo lini ko rmayapman. Faqat qarshilik! - d5gan edi. Aksilglobalizm v5ktorlari anjumanidagi yana bir ma'ruzachi A. Parsh5v esa globallashuvga quyidagicha ta'rif b5radi: Aslida globallashuvning asosiy mazmuni boshqa mamlakatlarda ishlab chiqarilgan mahsulotning qoshimcha qiymatini, dunyodagi asosiy zahiralarini ozlashtirishdan iborat. Albatta bu fikrga turlicha munosabat bildirilishi mumkin. Globallashuvni faqat salbiy hodisa sifatida baholash va unga qarshi turish ijtimoiy hayotdagi turli xil tabiiy, ijtimoiy bogliqliklarni inkor etishga olib k5lishi mumkin. Globallashuv jarayoni mafkuralashishdan, uning maqsadlaridan xoli bo lishi k5rak. Tahlil shuni ko rsatadiki, globalizm tarafdorlari ham, dushmanlari ham asosiy e'tiborni iqtisodiyot sohasiga qaratishadi. Globallashuvning ma'naviyatga ta'siri va ma'naviy globallashuv masalalari sotsiologiya, falsafa, madaniy antropologiya fanlarida o zining aksini 5tarli darajada topishi k5rak. ^ Globallashuv va milliy ma'naviyat Milliy istiqlol g oyasi muayyan tushunchalarga asoslanadi. Ular turli xil bolib, jamiyatda shakllangan va mavjud bolgan fikrlar xilma-xilligi bilan kishilarning ozaro ijtimoiy munosabatlari asosida amaliy hatti-harakati orqali namoyon boladi. Ma'naviyatni ham bir uyga toplangan boylikka qiyoslasak, tashqaridan kirayotgan shamol uy ichidagi narsalarni ostin-ustin qilib tashlashini h5ch bir xonadon sohibi istamaydi. Xuddi shu kabi biz ham yot g oyalar, oqimlar va mafkuralar ma'naviyatimizga vayronkor ta'sir o tkazishiga qarshi himoya choralari ko rishimiz tabiiy. Ch5tdan o tkaziladigan mafkuraviy ta'sirga qarshi himoya choralari ko rishdan avval qanday ta'sirlarni ma'qullash lozimu, qandaylarini rad etish k5rakligini aniqlab olish lozim. Hozirgi kunda birorta ham milliy ma'naviyat yo qki, u boshqa xalqlar ma'naviyatidan to la ihotalangan bo lsa. Hatto, Avstraliya chakalakzorlari, Afrika savannalari va Janubiy Am5rika changalzorlarida turmush k5chirayotgan qabilalar ham qo shni qabilalar va zamonaviy tamaddun ta'sirini o zida his qilib turadi. Qolav5rsa tarixni tahlil qilish boshqa xalqlar ma'naviyatidan bahramand bo lgan xalqlar ma'naviyati yuksakliklarga ko tarilgandan guvohlik b5radi. O rta Osiyo xalqlari madaniyati vama'naviyati ham Sharq va G arbni tutashtirgan karvon yo llarida joylashgani sababli ham Sharq, ham G arb madaniyatidan bahramand bo lgan. Muhimi shundaki, xalqimiz G arb va Sharq ma'naviyatidan bahramand bolib ularning ijobiy tomonlarini ozlashtiribgina qolmay, ularga ijodiy yondashib yangi choqqilarga kotarishdi. Bu fikrning tasdigini ma'naviyatning tarkibiy qismlari bolgan ilmiy bilimlar, diniy e'tiqod, san'at misolida ham korish mumkin. Faqat Vatanimiz emas, umumjahon madaniyati tarixidan mustahkam orin egallagan allomalarimiz ijodi ham shu fikrni tasdiqlaydi. Masalan, ana shunday ajdodlarimizdan biri Abu Rayhon B5runiy Xitoy va Hindiston, Yunoniston va Rim falsafasini, tabiiy fanlarini chuqur o zlashtirgan edi. Hindistonda bo lgan paytida u hind fani va madaniyatini o rganar ekan, qadimgi manbalarni o rganish uchun qadimgi hind tili-sankritni bilish lozimligini anglaydi. U sanskritni o rganishga kirishadi va qisqa fursatda uni chuqur o zlashtiradi. Endi qadimgi hind madaniyati va fanini asl manbalardan o rgana boshlaydi. U shuningd5k, yunon va Rim madaniyati va fanini o rganish uchun yunon va lotin hamda qadimgi yahudiy tillarini o zlashtirgan edi. Jahon madaniyati tarixida chuqur iz qoldirgan Abu Nasr Forobiy ham o nlab tillarni bilgan va o nlab xalqlar madaniyati va ma'naviyatini chuqur o rgangan. Bunday misollarni juda ko plab k5ltirish mumkin. Eng muhim jihati shundaki, o sha buyuk ajdodlarimiz jahon xalqlari ma'naviyatini o rganibgina qolmay, ularni chuqur tahlil qilishdi, t5gishli joylarini rivojlantirib olamshumul kashfiyotlarni ochishdi. Ajdodlarimiz tarixi jahon xalqlari ma'naviyatiga hurmat bilan qarash, k5rakli joylarini o rganib, ijodiy rivojlantirish orqaligina ma'naviyat cho qqisiga erishish mumkinligidan guvohlik b5radi. Bizga ta'sir o tkazayotgan yoki ta'sir o tkazmoqchi bo layotgan g oyalarning qay birini qabul qilish va qay birini rad etish lozimligini aniqlash uchun jiddiy tahlil lozim. Ana shunday tahlilni o tkazish uchun esa ba'zan erinchoqligimiz, ba'zan uquvsizligimiz xalaqit b5rmoqda. Buning oqibatida esa qabul qilish bo lgan g oyalarni rad etish va rad etish lozim bo lgan g oyalarni qabul qilish hollari ham uchrab turibdi. Shunday g oyalar borki, ular ochiq ch5hra bilan eshigimizni taqillatib, kirib k5ladi. Shunday g oyalar ham borki, ular o g ri kabi tuynuk qidiradi. Eshik qoqib k5ladigan g oyalar milliy ma'naviyatni boyitishga, rivojlantirishga xizmat qiladi. Bu umuminsoniy ezgu-goyalardir. Chunki, milliy ma'naviyatlar ozaro ta'sir jarayonida rivojlanadi. Har qanday xalq ma'naviyati rivojiga nazar tashlansa uning boshqa xalqlar udum va an'analarini qanchalik ozlashtirib va rivojlantirib borganini korish mumkin. Ozb5k milliy ma'naviyati ham uzoq va yaqindagi qo shnilarning ilg or an'analarini o zlashtirish natijasida boyib bordi. Ma'naviyatimizning rivojlanish tarixini kuzatsak, bunga yana bir bor ishonch hosil qilish mukin. XX asr boshlaridagi o zb5k madaniyati va ma'naviyati va uning asr oxiridagi holati o rtasida ancha jiddiy tafovut bor. Bu tafovutni adabiyot, san'at, fan, hatto oddiy yurish-turish va kiyim-k5chak, turmush sohalarida ham kuzatish mumkin. XX asr boshida o zb5k adabiyotida dramaturgiya janri hali shakllanmagan edi. D5mak milliy t5atr san'ati to g risida so z ham yuritish mumkin emas edi. Munavvar qori Abdurashidxonov, Mahmudxo ja B5hbudiy, Fitrat singari ma'rifatparvarlarning sa'y-harakatlari tufayli dramaturgiya shakllana boshladi va k5yinroq t5atr san'ati vujudga k5ldi. O sha paytlarda t5atr san'atini o zb5k millati uchun yot, b5gona g oya d5b e'lon qilganlar oz emas edi. Dramaturgiya va t5atrni rad qilish faqat dahanaki tanqid bilan ch5garalanmagan. San'atning bu turlarini O zb5kistonga olib kirishga harakat qilayotgan insonlarni mazax qilish, masxaralash, hatto sazoyi qilish o zlarini milliy ma'naviyat himoyachilari, d5yuvchilar tomonidan amalga oshirilgan edi. Hamma narsa uchun oliy hakam hisoblanadigan vaqt esa, t5atr san'ati milliy ruhiyatimiz va ma'naviyatimizga yot, d5yuvchilarning o zlari milliy ma'naviyat rivojiga g ov bo lganini ko rsatdi. Hozirgi kunda har million kishiga hisoblaganda t5atrlar soni bo yicha O zb5kiston dunyodagi eng ilg or o rinlardan birini egallaydi va t5atr milliy ma'naviyatimizning uzviy qismiga aylangan. Milliy kiyimlar ham milliy qadriyatlardan biri hisoblanadi. XX asr davomida ana shu qadriyatimizning ham tadrijini kuzatsak, garoyib hodisalarning guvohi bolamiz. Otgan asr boshlarida mahalliy erkaklarning qishki kiyimi t5lpak yoki etikdan iborat edi. Yozgi kiyim esa do ppi, ko ylak yoki yaktak, oq lozim va shippak yoki kafshdan iborat edi. Sport sohasidagi atamalarni globallashuv jarayoniga ham tadbiq qiladigan bo lsak, vayronkor g oyalardan himoyalanishning eng samarali yoli ularga qarshi hujumga otishdir. Ya'ni, biz yot goyalardan himoyalanish bilangina shugullanmay, oz goyalarimiz, an'analarimiz, turmush tarzimizni dunyoga yoyish uchun harakat ham qilishimiz zarur. Tariximiz ilm-fan, din, san'at sohasida yurtimizda 5tishib chiqqan allomalar butun dunyoga dong taratganidan, d5makki butundunyo ma'naviyatiga katta ta'sir o tkazganidan guvohlik b5radi. Abu Nasr Forobiy jahon falsafasi rivojiga s5zilardi hissa qo shgan bo lsa, Abu Rayhon B5runiy, Abu Ali ibn Sino, Zamahshariy, Xorazmiy, Mirzo Ulug b5k singari allomalarimiz jahon fanini yangi pog onalarga ko tarishdi. Ismoil Buxoriy, at T5rmiziy, Moturidiy, Abduxoliq G ijduvoniy, Bahovuddiy Naqshbandiy, Ahmad Yassaviylar esa, Hadis, kalom, fikh ilmlari va tasavvufda porloq yulduzlar hisoblanishadi. Amir T5mur va Mirzo Boburning harbiy san'ati naqadar yuksakligini butun jahon e'tirof etadi. Sho rolar davrida milliy qadriyatlarimizni dunyoga yoyish uyoqda tursin o z yurtimizda qadrlash uchun ham yo l b5rilmadi, ko pchilik qadriyatlarimiz esa toptaldi. Mustaqillikka erishganimizdan k5yin o sha toptalgan qadriyatlarimizni tiklash imkoniga ega bo ldik. Bundan tashqari milliy qadriyatlarimizni targ ib qilish imkoniga ham ega bo ldik. O zb5k milliy kurashini dunyoga yoyish bo yicha qilingan ishlar, dunyoning ko pchilik mamlakatlarida o zb5k kurashi f5d5ratsiyalarining tuzilishi buning yaqqol misoli. Dunyo bugun O zb5kistonni milliy-madaniy m5rosi, boy tarixi, tili, madaniyati, urf-odat va an'analarining umuminsoniy g oyalar bilan mujassamligi, san'at va arxit5ktura, fan va madaniyat sohasida erishayotgan yutuqlari orqali ham kashf etmoqda. D5mak, biz globallashuv jarayonida passiv qabul qiluvi tomongina bo lmay, faol targ ib qiluvchilarga ham aylanishimiz mumkin. Globallashuv jarayonida milliy goyaga extiyoj Milliy ma'naviyatimizni va ma'naviy ozligimizni tahdidlardan himoya qilish uchun milliy istiqlol goyasidan samaraliroq va kuchliroq vosita yoq. Shu masalada milliy istiqlol goyasining juda muhim funktsiyasi, ya'ni milliy va ma'naviy ozlikni himoyalash kabi muhim funktsiyasi namoyon boladi. Milliy istiqlol goyasi ana shu funktsiyani bajarishi uchun esa yoshlar va aholi ongida faqat bilim, tasavvur sifatida emas, ishonch va e'tiqod sifatida shakllanishi lozim. Milliy istiqlol g oyasining shakllantirilishi va uning o quvchilar, talabalar, k5ng aholi tomonidan o rganishga kirishilishi mamlakatimiz ma'naviy taraqqiyotida alohida bosqichni tashkil qiladi. Aslida milliy istiqlol g oyasining n5gizlari chuqur. U xalqimizning milliy madaniy m5rosidan, ezgu g oyalaridan oziqlanadi. L5kin, bu g oyani yoshlar va aholi ongiga singdirish uchun muayyan poyd5vor k5rak edi. Ya'ni, avvalo milliy qadriyatlarni, milliy ma'naviyatni tiklash, milliy g ururni uyg otish, bir so z bilan aytganda, milliy istiqlol g oyasi tomir otishi va gurkirab rivojlanishi uchun zamin tayyorlash lozim edi. Mustaqillik qo lga kiritilgandan buyon o tgan davr ichida ma'naviyat sohasida ulkan nazariy, ma'rifiy va amaliy ishlar bajarildi. Ma'naviyat va ma'rifat k5ngashlari tuzildi, yuzlab maqola va risolalar nashr etildi, tadqiqotlar o tkazildi, ta'lim to g risida milliy dastur qabul qilindi. Bir so z bilan aytganda, milliy istiqlol g oyasini k5ng targ ib qilish uchun zamin yaratildi. Milliy istiqlol g oyasini targ ib qilishda, bizningcha ba'zan birtomonlamalikka yo l qo yilmoqda. Bu g oyani targ ib qilishda ishtirok etayotgan murabbiy va o qituvchilar, tadqiqotchilarning chiqishlarida, maqola va risolalarida ma'rifatchilik bilan ch5klanish ko zga tashlanmoqda. Holbuki, ma'naviyatni rivojlantirishda asosiy yondashuv ma'rifiy yondashuv bo lsa ham milliy istiqlol g oyasini targ ib qilishda bu yondashuv bilan ch5klanib bo lmaydi. Bu hol milliy istiqlol g oyasining xususiyatlari bilan bog liq. Milliy g oya jamiyatni jipslashtiruvchi, uni ijtimoiy taraqqiyot ko ndalang qo yayotgan masalalarni hal qilishga, ch5tdan bo layotgan g oyaviy, ma'naviy tahdidlardan himoyalashga qaratilgan kuchdir. Jahondagi globallashuv jarayonlari ana shu g oyaga bo lgan ehtiyojni k5skin kuchaytiradi. Aslini olganda globallashuv jarayoni bolmasa, milliy goyaga ham ehtiyoj oshmas edi. Chunki, globallashuv bolmaganda har bir xalq va millatning ma'naviyati ozicha mavjud bolar va imkoniyat darajasida rivoj topardi. Tashqi ta'sir va tahdidning yoqligi esa milliy goyaga ehtiyojni ham dolzarblashtirmas edi. Milliy istiqlol goyasining mohiyati shundaki, u odamlar ongida, xotirasida goyaligicha qolmay amaliyotga, hayotga aylangan taqdirdagina haqiqiy milliy va haqiqiy istiqlol goyasi bolishi mumkin. Shundagina u globallashuv sharoitida milliy ma'naviyatni va ma'naviy ozlikni tashqi nosoglom mafkuraviy tahdidlardan himoya qiladigan kuchga aylanadi. ^ Milliy istiqlol goyasi va shaxsiy e'tiqod Milliy istiqlol goyasining hayotimiz jarayoniga singib k5tishini ta'minlash uchun g oyalar amaliy harakatlarga aylanishi jarayonini sinchiklab o rganish lozim. Buning uchun dastavval, g oya b5vosita amaliyotga, amaliyot dasturiga aylanishi mumkinmi? Agar mumkin bo lsa, bu jarayon qanday yuz b5radi? d5gan savollarga javob topish zarur. Zamonaviy psixologiya, ijtimoiy psixologiya va boshqa ijtimoiy-gumanitar fanlar nuqtai nazaridan bu savolga  ko pincha aylanmaydi d5b javob b5rish k5rak. Chunki inson ongida, miyasida o nlab, yuzlab va hatto minglab g oyalar bo ladi. Ularning barchasi ham amaliyotga aylanav5rmaydi. Chunki, ayni bir inson ongida ayni bir paytning o zida o nlab turli xil, jumladan, diniy, ahloqiy, siyosiy, ilmiy, badiiy va boshqa xil g oyalar bo lishi tabiiy. Ular bir-birlarini to lg azishi va ko pincha bir-birlariga to la mos k5lmasligi mumkin. Natijada, shaxs bu g oyalardan eng zarurlarini va o zi eng to g ri, d5b bilganlarini ajratib hayotga tadbiq qiladi yoki unga amal qiladi. Ana shu tanlash, ya'ni g oyaning amaliyotga o tishidagi muhim bosqichni to laroq va chuqurroq anglash uchun shu tanlash m5zonlarini aniqlab olish zarur. G oyalarni saralashda shaxs foydalanadigan m5zonlarning eng muhimlaridan biri, saralab olinayotgan g oyaning yoki maqsadning shaxs, millat, xalq yoki jamiyat manfaatlariga, ehtiyojlariga, qurilmalariga, e'tiqodiga mosligidir. Bu hodisalar, ya'ni manfaatlar, ehtiyojlar, ustanovkalar, e'tiqodlar va ularning goyalar bilan ozaro aloqadorligi murakkab. Buning ustiga bu muammo jahon fanida ham kam organilgan. Mamlakatimiz psixolog olimlari bu muammo ustida endi bosh qotira boshladilar. Muammoning murakkabligini hisobga olib biz uning faqat bir jihati ya'ni goyalar va e'tiqod aloqadorligi togrisida fikr yuritmoqchimiz. E'tiqod shaxs ongida shunday muhim orin tutadiki, uning hayot yo nalishi, hayot tarzi, intilishlari mana shu e'tiqod bilan b5lgilanadi. Inson ongiga yo l topayotgan, kirib borayotgan g oyalar ham mana shu e'tiqod chig irig idan o tkaziladi. E'tiqodga mos k5lmaydigan g oyalar rad etiladi. L5kin, g oya va e'tiqod aloqadorligi faqat bir tomonlama jarayon emas. Ularning aloqadorligi faqatgina e'tiqodning nazoratchiligi, g oyalarni elakdan o tkazishi bilan ch5klanmaydi. Shunday holatlar ham bo ladiki, inson ongiga kirib k5layotgan g oya undagi e'tiqodni mustahkamlaydi yoki bo shashtiradi, ba'zan esa shu g oyaning o zi e'tiqodga aylanadi. Mustaqillik qo lga kiritilgach, mamlakatimizda k5ng qamrovli ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar boshlandi. Bu islohotlar jarayonida mulkni davlat tasarrufidan chiqarish, xususiylashtirish, ijtimoiy-siyosiy hayotni erkinlashtirish singari koplab tadbirlarni amalga oshirishga kirishildi. Islohot ijtimoiy ruhiyat sohasida ham amalga oshirila boshladi. Bu sohadagi eng muhim vazifa odamlarni mustaqil fikrlashga orgatish edi. Buning uchun esa ularni sobiq shorolar tuzumi qoliplaridan, boqimandalik, ozibolarchilik kayfiyatidan yot va b5gona g oyalarga bo lgan e'tiqoddan xalos qilish k5rak edi. Bu yo nalishda muayyan ishlar amalga oshirildi. Biroq bu jarayon mamlakatimizda milliy istiqlol g oyasining asosiy tushuncha va tamoyillari shakllanishi bilan o zining yakunlovchi pallasiga kirdi. Chunki, tabiatda bo lmagani singari inson ongida ham mutlaq bo shliq bo lmaydi. Sobiq totalitar tuzum sarqitlarini inson ongidan supurib tashlash uchun kuchli ma'naviy qurol k5rak. Bunday qurol vazifasini faqat milliy istiqlol g oyasi bajarishi mumkin. Chunki, hayotbaxsh goya bilan qurollanmay turib eski goyalar ta'siridan tola qutilish mumkin emas. Shunisi ham borki, milliy istiqlol goyasidan jamiyat a'zolarining kopchiligi xabardor bolishi eski tuzum sarqitlarini supurib tashlash uchun kifoya qilmaydi. Milliy istiqlol goyasi ishonch va e'tiqodga aylangandagina eskilik sarqitlarini supurib tashlashi mumkin. Jamiyatda goyaning e'tiqodga aylanishi uning amaliyotga otishidagi muhim bosqichdir. Shaxs e'tiqodiga aylangan goyani royobga chiqarish uchun harakat qila boshlaydi. E'tiqod qanchalik kuchli bolsa, uni amalga oshirish uchun shaxs shunchalik ehtiros bilan harakat qiladi. Kuchli e'tiqod yolida shaxs bilimini, kuchini, boyliklarini, hatto hayotini ham ayamaydi. Tarixdan bunga koplab misollar k5ltirish mumkin. AQSh Pr5zid5ntlaridan biri T.J5ff5rson  Ozodlik shunday daraxtki, u ba'zan odam qoni bilan sug orib turishlarini talab qiladi , d5ganda xuddi shunday e'tiqodli odamlarning ozodlikni himoya qilish yo lida ular o z jonidan k5chishga ham tayyor turishlarini nazarda tutgan edi. Yurtimiz tarixida ozodlik daraxtini o z qoni bilan sug organ yoki sug orishga tayyor turgan qahramonlar ko p bo lgan. O g izxon, Shiroq, To maris, Jaloliddin Mangub5rdi, Amir T5mur, Bobur Mirzo singari shaxslar shular jumlasidandir. Ular e'tiqodlari tufayli ozodlik, yurt mustaqilligi yolida butun kuch-gayratlarini, zarur bolganda jonlarini ham ayamadilar. Mustaqillikni ham ozodlikka oxshatish mumkin. Ular - egizak. Mustaqilliksiz ozodlik bolmaydi va aksincha - ozodliksiz mustaqillikka erishib bolmaydi. Mustaqillikni himoya qilish uchun jon fido qilishga tayyor oglonlar bolmasa u qurib qoladi. Mustaqillik daraxti gullab-yashnashi uchun uning poyiga koproq t5r to kish k5rak. Vatan o g il-qizlari qanchalik ko p m5hnat qilib t5r to ksalar, mustaqillik daraxti, uning ildizlari, ildizlari orasidagi o qtomir-milliy istiqlol g oyasi shunchalik barq urib rivojlanadi. L5kin faqat ma'rifat bilan qanoatlanilsa, nari borganda istiqlol g oyasini izohlab, tushuntirib b5rish mumkin, izohlash va tushuntirish yo li bilan esa odamlarning faqat fikriga, xotirasiga ta'sir o tkazsa bo ladi. Milliy istiqlol g oyasini yaxshi tushunib olgan talaba yoki o quvchi imtihonda  a'lo yoki  yaxshi baho olishi mumkin, l5kin unda bu g oyaga e'tiqod shakllanmagan bo lsa bu bilimni u t5zda unutadi. E'tiqod shakllanishi uchun faqat bilimning o zi kifoya qilmaydi. E'tiqod, xususan g oyaviy e'tiqod bilim va his-tuyg uning farzandidir. G oyaviy e'tiqodning otasi bilim bolsa, onasi his-tuygudir. Ulardan biri bolmasa goyaviy e'tiqod ham bolmaydi. Shu xususiyati bilan goyaviy e'tiqod e'tiqodning boshqa turlaridan, aytaylik diniy e'tiqoddan farq qiladi. Diniy e'tiqod shakllanishi uchun din arkonlari togrisida chuqur bilim bolishi shart emas. Dindorlarning kopchiligida ana shunday chuqur diniy bilim yoq, l5kin ularning talay qismidagi e'tiqod bilimdon ulamolarning e'tiqodidan kuchliroq bo lishi mumkin. Buning sababi shundaki, diniy e'tiqod bilimni inkor qilmaydi, l5kin unda ehtiros ustivorlik qiladi. Din bo yicha juda ko p bilimga ega bo lgan odamning e'tiqodi sust va buning aksicha, oz bilimga ega bo lgan odam kuchliroq e'tiqodga ega bo lishi mumkin. Shuning uchun ilm, ma'rifat bilan birga unga amal qilish muhim. U e'tiqodni mustahkamlaydi. Ilmiga amal qilmagan mulladan b5shak, Afzaldir ustiga kitob ortilgan eshak, d5ganda Shayx Sa'diy bilimdon, l5kin e'tiqodsiz mullalarni nazarda tutgan edi. Milliy istiqlol g oyasining mohiyatiga monand tarzda uni yoshlar va aholi ongiga singdirish bo yicha olib borilayotgan ishlar ma'rifiylik bilan ch5klanmay e'tiqodni shakllantirish uchun amaliyotga yonaltirilishi muhim. Buning uchun esa e'tiqodning oziga xos xususiyatlari, uning shakllanishidagi bosqichlar, murakkabliklar, nozikliklarni doimo yodda tutish zarur boladi. Milliy istiqlol goyasi ham ishonch va e'tiqodni hamda unga amal qilib yondosha boshlagan kishilar faoliyatida samara b5radi. Ishonch va e'tiqodning mustahkamligi kishilarning milliy va umuminsoniy qadriyatlariga, madaniy m5rosi, urf-odatlari, an'analarini, tili, tarixini hurmat qilishi, unga bo lgan e'tiqodi va sadoqati orqali namoyon bo ladi. Shunda u millatni globallashuv jarayoni bilan ayrim tahdidlardan saqlaydi. Mafkuraviy immunit5tni shakllantirish omillari va mamlakatdagi iqtisodiy barqarorlikning mafkuraviy immunit5tni shakllantirishdagi o rni Mustaqillikni mustahkamlashning muhim shartlaridan biri bu g oyaviy tarbiyani kuchaytirishdan iboratdir. Bu borada kishilarimizda yot va zararli g oyalarga qarshi kurashish uchun mafkuraviy immunit5tni shakllantirish zarur. Albatta, mafkuraviy immunit5tni shakllantirish kishilar ongiga bir xil g oyani zo r b5rib tiqishtirish emas, balki odamlarda oq-qorani ajratish, zararli g oyalarga qarshi hushyor va ogoh bo lish xususiyatlarini tarbiyalash d5makdir. 1999 yil f5vral, 2004 yilning martidagi Buxoro va Toshk5nt shahrida sodir etilgan t5rroristik voq5alardan to g ri xulosa qilish muhim. Har bir davlat, jamiyatning qudrati uning ichki xavfsizligi va barqarorligiga tayanadi. Ya'ni jamiyat, millat oz goyasida mustahkam tursa, ikkilanmasa, har qanday dushman qollashi mumkin bolgan mafkuraviy tahdidlaridan qorqmasa, bunday millatni 5ngish mumkin emas. Aksincha, jamiyat ichida g oyaviy parokandalik, bo linishlar bo lsa, (bunga tarixda misollar ko p) dushmanlarga, ularning yot mafkuralariga yo l ochib b5radi. Bunday millatni 5ngish, mustamlaka qilish oson k5chadi (bunga ham tarixda misollar ko p). Bu haqda A. Oripov: Turkistonning bolalari, maqtovimga quloq tutmang, Gina qilsam chidang, ammo gaplarimni h5ch unutmang. O t k5tsin u qora kunga - birovlarga qul bo ldingiz, Sharqu G arbning o rtasida oyoq osti yo l bo ldingiz. d5gan edi o zining Turkistonning bolalari sh5'rida. Shunday ekan, barqarorlik va xavfsizlik  jamiyatning ongliligiga, anglangan to g ri tushuncha va bilimlarga faol amal qilishiga, fikriy, g oyaviy birligiga, bular esa xavfsizlik ma'rifatiga tayanadi. Mamlakatimizning xavfsizligi, barqaror taraqqiyoti h5ch bir o zb5kistonlikni b5farq qoldirmasligi k5rak. Chunki ular o z, yagona Vatanining tarixi qanday mashaqqatli, azobli asrlarni o tkazib, mustaqillikka erishganligini yaxshi biladilar. Shunday ekan, Vatan - O zb5kistonning posboni ham millatidan, dinidan, tug ilgan joyidan, kasbu-yoshidan qat'iy nazar uning o zb5kistonlik bo lishidir. D5mak, mamlakatimizning xavfsizligi uchun eng birinchi kafolat  o zb5kistonliklarning milliy istiqlol g oyasi atrofidagi jipsligidir. Shu tariqa milliy g oya bizni o tmishimiz, hozirgi hayotimiz va k5lajagimiz bilan bog lab turadi. Shu sababli O zb5kiston xalqining milliy istiqlol g oyasiga asoslangan immunit5ti - Vatan xavfsizligi darajasining muhim ko rsatkichlaridan biriga aylanadi. Milliy istiqlol g oyasi xalq farovonligi, yurt tinchligi, Vatan ravnaqi, ijtimoiy hamkorlik, millatlararo totuvlik, dinlararo bag rik5nglik, komillikka tayanar ekan, ana shu g oyalarga qarshi qaratilgan xatti-harakatlar tashqi va ichki tahdidlarni oldini oladi. Tashqi tahdidlar - O zb5kistonning davlat ch5garasidan tashqaridan kirib k5luvchi, ichki tahdidlar esa O zb5kiston davlati mamlakatning ichidan chiqayotgan tahdidlardir. Biz ko p asrlar ana shu ichki tahdidlar tufayli mustamlakalikda yashab k5ldik. Ichki tahdidlar - o z Vataniga, vatandoshiga, vatandoshlariga zarar 5tkazishga qaratilgan g oya, fikr, xatti-harakatlardir. Nosog lom mahalliychilik, yonidagilarni m5nsimaslik, vatandoshlarning haqqiga xiyonat qilish, ma'naviy emigratsiya (baxtini o z vatanidan emas, o zga joylarda qidirish), odamlarni boy-kambag alga bo lib muomala qilish, poraxo rlik, korruptsiya, qo pollik, ashaddiy millatchilik, m5rkantilizm, ortiqcha mol-dunyoga hirs qo yish, b5farqlik, loqaydlik, o zligini anglamaslik va boshqa illatlar bilvosita ichki tahdidlar vazifasini bajaradi. Ular qancha k5ng tarqalsa, o zb5kistonliklarning g oyaviy birligiga shuncha ko p zarar 5tkazadi, parokanda qiladi, hamjihatlik bo lmaydi. G oyaviy birligi mo rt millatning davlat xavfsizligi ham mo rt bo ladi. Barcha zamon va makonlarda ma'naviyati kuchli, ishonch va e'tiqodi mustahkam millat bir jonu bir tan bo lib, muammolarni t5z va soz 5chgan, p5shqadam bo lgan. Mafkuraviy birligi ichidan yoki tashqaridan buzilgan millatlar esa, mag lub bo lib, mustamlakaga aylangan. Buning tarixiy misolini Bilga xoqonning turk xalqiga bundan 1266 yil oldin toshga bitilgan murojaatida ham koramiz. Bu bitik mafkurasizlikning ayanchli oqibatlarini tasvirlaydi. Bilga xoqon turk elining adashuvi natijasida uning boshiga qanchalar falokat yogilganini kuyinib aytadi. Tabgach xalqi sozi shirin, nafis ipaklari bilan aldab, yiroq xalqni shunday yaqinlashtirar ekan. Yaqin bolgandan song yovuz ilmini u 5rda ko rsatar ekan... Shirin so ziga, nafis ipakligiga aldanib, ko p turk xalqi, o lding. Ey, turk xalqi, o lding... Ushbu tarixiy misol mafkura bo lmasa odam, jamiyat, davlat o z yo lini yo qotishi muqarrar ekanligini ko rsatib turadi. Mafkuraviy immunit5t Go dak dunyoga k5lganida, issiqdan, sovuqdan, tashqi m5xanik ta'sirlardan o zini xavfsiz qilish,saqlash, himoya qilishni bilmaydi. O zini o zi himoya qilishning shartli r5fl5kslari asta-s5kin, ulg ayish davomida paydo bo ladi. Natijada balog atga 5tgach, o spirin o zini o zi himoya qilishning barcha ko nikmalariga ega bo ladi. Odamning ma'naviyatiga tahdid soladigan xavflar va ulardan o zini ongli himoya qilish ko nikmalari ta'lim-tarbiya, ota-onalar o gitlari, yaxshilik va yomonliklarni ko rishi va bilishi jarayonida shakllana boradi. Bolaga ilk yoshidan boshlab nima yaxshi, nima yomon, ularga qanday munosabat bildirish k5rak, d5gan savollarga asoslangan bog cha, maktab tarbiyasi, undan k5yin ijtimoiy tarbiya yo lga qo yilsagina har bir millat sog lom, ishonchli, mustahkam immunit5tga ega bo ladi. Immunit5t esa o z navbatida odamni to g ri yo ldan ozishdan, turli yo llarga adashib, k5yin pushaymon bo lishlardan, baxtsizlikdan, millatni esa - parokandaliklardan, parchalanishlardan, sinfiy, mahalliy yoki boshqa bo linishlardan asrab turadi. D5mak, mafkuraviy immunit5t - davlat va millatning ma'naviy birligi, ma'naviy sog lomligini himoya qiluvchi g oyaviy qalqon vazifasini bajaradi. Shuning uchun ham Pr5zid5nt Islom Karimov Farzandlarimiz yuragida ona Vatanga, boy tariximizga, ota-bobolarimizning muqaddas diniga sog lom munosabatni qaror toptirishimiz, ta'bir joiz bo lsa, ularning mafkuraviy immunit5tini kuchaytirishimiz zarurligi haqidagi fikrni alohida ta'kidlaganlar. Immunit5t so zining ma'nosi O zb5kiston milliy entsiklop5diyasida quyidagicha b5rilgan: (lot. - biron narsadan xalos, ozod bo lish, qutulish) - tirik mavjudotlarning o z butunligi va biologik noyobligini buzuvchi yot omillardan himoyalanishi, qarshilik ko rsatishi, r5zist5ntligi. Yot omillarga bakt5riya va ularning toksinlari, viruslar, zamburug lar, sodda jonivorlar, g5lmintlar, ko chirib o tkazilgan a'zo va to qimalar, organizmning o zgargan o z hujayralari (mas., o smasimon hujayralar) va b. kiradi. Bu omillar organizm uchun irsiy b5gona bo lgan kimyoviy ag5ntlar  antig5nlarni tutib qoladi2. Organizmni inf5ktsion ag5ntlar va boshqa yot moddalardan himoya qilish omillari tabiati bo yicha uchga bo linadi: Birinchisi. Filog5n5tik immunit5t - anatomik va fiziologik b5lgilar bilan ta'minlanib, nasldan-naslga o tadigan nomaxsus himoya omillari yoki organizmning nomaxsus r5zist5ntligi. Bu omillar patog5n ag5ntlar bilan birinchi bo lib aloqa qiladi, shuning uchun ularning faoliyati hisobiga odam organizmining ko pgina yuqumli kasallik qo zg atuvchilarga chidamliligi ta'minlanadi. Ikkinchisi. Tug ma immunit5t (turga xos, tabiiy)  bir biologik turning ma'lum bir patog5n ag5ntga nisbatan chidamliligi bo lib, nasldan-naslga o tadi. Uchinchisi. Orttirilgan immunit5t  hayot davomida organizm immun sist5masining yot antig5nlar bilan ta'sirlashuvi hisobiga yuzaga k5ladigan himoya bo lib, nasldan-naslga o tmaydi. Mafkuraviy immunit5t ma'naviy, ma'rifiy, siyosiy, iqtisodiy bilimlarni oddiygina qabul qilib olishini emas, balki ularni ongli ravishda tushunib 5tishni, bu bilimlardan zamonaviy ijtimoiy voq5alarga mafkuraviy kurashlar voq5ligidan k5lib chiqib, munosabat bildirish ko nikmalarini shakllantirish, ayrim nosog lom g oyalarga javob b5rish, uni qabul qilmaslik holatidir. & Ana shunda johil aqidaparastlikning da'vati ham, axloqni rad etadigan, biz uchun mutlaqo b5gona g oyalar ham o z ta'sirini o tkaza olmaydi3. Mafkuraviy immunit5t o z-o zidan namoyon bo lmaydi. Uning namoyon bo lishi uchun ichki yoki tashqi g oyaviy, fikriy ta'sir bo lishi k5rak. Inson qarshisida yangi, notanish g oya, taklif turganida, yoki ikki yo ldan birini tanlashga to g ri k5lganida ularni o z manfaatlari  ko rigi dan o tkazadi. Uning o sha paytdagi manfaatlariga ko proq mos k5lgan, boshqa g oyalar, takliflarni 5nggan g oya endi uning harakatlarini boshqara boshlaydi. Masalan, Davron k5chqurun  Int5rn5t sinfi ga borib, mutaxassisligi bo yicha yangiliklarni to plamoqchi edi. Shunda kursdosh o rtog i Bahodir uning xonasiga kirib, unga diskot5kaga borishni, spirtli ichimliklar bilan hordiq chiqarishni taklif qildi. Davron unamadi, Bahodir ham bo sh k5lmay, uni astoydil ko ndirishga kirishdi, qiziqtira boshladi. Davronning bugun k5chqurunga mo ljallangan niyati, kichik  g oyasi ning amalga oshishi xavf ostida qoldi. Mana shu tipik vaziyatda ham o ziga xos g oyalar kurashining kichik namunasi mujassam. Davronning Int5rn5t sinfida ishlash, bilimini oshirish niyati, qarori, g oyasi mustahkam bo lsa, u ushbu g oyasini himoya qiladi. Natijada Bahodir da'vat qilayotgan diskot5kaga borish g oyasi 5ngiladi. Davron o zining kasbiy, ilmiy kar5rasi yo lida yana bir qadam oldinga k5tadi. Mafkuraviy immunit5t muayyan g oyalar to qnashgan vaziyatlarda namoyon bo ladi. Mafkuraviy immunit5t fikriy jarayon natijasi bo lganligi tufayli u ilmiy asoslangan, dalillar sist5masiga quriladi. Talaba mafkuraviy immunit5tining tarkibini mafkuraviy bilim (vayronkor va bunyodkor g oyalarning mohiyati, farqi haqidagi) (H) his-tuyg u, (I) iroda, (K) ko nikma va malakalar (M)tizimi tashkil qiladi. Mafkuraviy ko nikmalar bilim, faoliyat va hatti-harakatlar birligida namoyon bo ladi. Malakalar esa yot g oyalar ta'siriga qarshi qaratilgan avtomatlashgan munosabat, ad5kvat yo l va usullardir. Mafkuraviy ko nikma va malakalarning hosil bo lishida milliy g oya n5gizlari muhim rol o ynaydi. Agar mafkuraviy tahtid s5zilganda, nima qilish k5rakligini o ylab o tirmay va ayrim harakatlarga alohida diqqat qilib o tirmay g oyaga g oya bilan javob b5rish amalda bajarila boriladigan bo lsa, mafkuraviy immunit5t amaliy shakllandi, d5b hisoblash mumkin. O z millatini, uning sha'n-shavkatini, salohiyati va qadriyatlarini oyoq osti qilgan, uning dardiga malham bo la olmaydigan kishi qanday mavjudot bo lsa bordir, ammo inson emas. Siz O zb5ksiz va, avvalo shu bilan baxtlisiz. G aybulloh As-Salom Milliy istiqlol g oyalariga shaxsning ishonchi, mustahkam irodasi uning mafkuraviy immunit5ti manbai hisoblanadi. Bunday mafkuraviy immunit5tga ega bo lgan shaxs yot mafkuralar ta'siriga b5rilmaydi, chunki Milliy istiqlol g oyasi mafkuraviy immunit5tni shakllantirishda o ziga xos imkoniyat va xususiyatlarga ega. Mafkuraviy immunit5t milliy mustaqillikning afzalliklariga bo lgan ishonchga quriladi. Bu ishonch esa ishontirish, tushuntirish natijasida hosil bo ladi. Masalan, O zb5kiston - dunyoviy davlat. Dunyoviy davlat faoliyatining asosiy tamoyillari, afzalliklari ularni diniy davlat bilan taqqoslagandagina k5ng va to liq tushunchalarni b5radi. Bu dunyoviy milliy-d5mokratik tuzumning mohiyati va afzalliklarini anglab 5tishga olib k5ladi. Taraqqiyotning O zb5k mod5li rivojlanishining umumiy qonuniyatlarini, hamda boshqa davlatlarda yuz b5rayotgan jarayonlar, hodisalarni qiyoslash, anglab 5tishga imkon b5radi. D5mak, mafkuraviy immunit5tni shakllantirish-muayyan mafkuraviy vaziyatda insonning o zi, xalqi, Vatani manfaatlari birligidan k5lib chiqib, yot g oyalarga qarshi tura olish malakalaridir. G oyaviy manipulyatsiya Inson biror jismoniy kasallikka chalinsa, uning oldini olish, davolash mumkin. Millat ma'naviyatining zaifligi, uning xarakt5ridagi xafsalasizlik, b5farqlik, g ayratsizlik, o zaro ichki munosabatlarda aldamchilik, qo pollik, johillik, xudbinlik, yalqovlik va boshqa nuqsonlarda namoyon bo ladi. D5mak, hozirgi o zimizni o zimiz barkamol qilishimizga to sqinlik qilayotgan ma'naviy jarohatlarimizni davolashimiz uchun masalaga aniq, ya'ni r5al milliy xarakt5rni o rganish va o zgartirish omili sifatida yondoshmog imiz zarur. Natijada millatning o z ahvoliga o zining munosabati, ijobiy jihatlarni oshirish va qusurlarni ma'rifiy yo l bilan davolab, kuchlantirib, jahonning ilg or millatlari safiga qo shilishi mumkin. Jamiyatning o z ertasi va k5lajagiga ishonchi o z-o zidan hosil bo lmaydi. Buning zamirida millat baxt saodati yo lida, d5mak xar bir fuqaro manfaatidan k5lib chiquvchi maxsus faoliyat - mafkuraviy tarbiya yotadi. Mafkuraviy tarbiya d5ganda gap, kishilar dunyoqarashini boshqarish xaqida emas, balki odamlarning tafakkurini boyitish, uni yangi ma'no va mazmun bilan to ldirishni ham anglatadi. Mafkuraviy tortishuvlarda tahdid soluvchi ham, o zini himoya qiluvchi ham - g oyani ommalashtirish uslublaridan foydalanadi. Bu - mafkuraviy tarbiya uslublaridir. D5mak, qaysi tomonning 5ngishini pirovard natijada ilmga asoslangan targ ibot va tashviqot hal qiladi. Shu tariqa mafkuralar tortishuvi - targ ibot va tashviqotlar tortishuviga aylanadi, d5yish mumkin. Shu sababli Milliy istiqlol mafkurasi tom ma'nodagi milliy mafkuraga aylanish uchun qator talablarga javob b5rishi zarur. Ana shunday talablardan biri - har qanday yovuz g oyaga qarshi javob b5ra olishidir.4. Jamiyatga yot mafkuralar o z g oyalarini birdaniga olib kira olmaydi. Ular avvalo mahv qilinishi k5rak bo lgan millat azaldan ishonib k5lgan narsalarga ishonchini, umidini so ndiradi. Buning uchun millat ishonib k5lgan narsalar yomonlanadi, obro sizlantiriladi. Natijada mafkuraviy immunit5tni sindirishning birinchi bosqichi amalga oshadi - millat o zi ishonib k5lgan g oyalar, qadriyatlarga b5farq munosabatda bo la boshladi. Azaliy qadriyatlarga amal qilinmay qoyiladi, odamlarda ularga amal qilmayotganlarga loqayd munosabat urf boladi. Qadriyatlar, goyalar qadrsizlanadi, ahamiyatsiz narsalarga aylanib qoladi. Boshliq ana shunday yaratiladi, ochib olinadi. Mafkuraviy boshliq ochib olingach, endi uning ornini toldirish oz goyasini jozibali tasvirlay boshlanadi. Buzgunchi goyaga xos yangilik va u b5rayotgan va'dalar odamlar qulog i va ko zi orqali ong va qalbiga kira boshlaydi. Mafkuraviy bo shliq shu tariqa to ldira boshlanadi. Yolg on g oya odamlar ongiga kirsa, u ham katta kuchga aylanadi. Hozirgi fan va t5xnologiyalar ravnaqi davrida boshqa kishilarning ongi va qalbiga yashirin, g araz maqsad bilan ta'sir ko rsatishni ifodalashda m a n i p u l ya s i ya (manus  qo l), so zi, ya'ni ob'5kt ustidan biror maqsadda ish olib borish ma'nosida ishlatilmoqda. Bunda chaqqonlik, mahorat talab qilinishi kfh b   >@rt "jl,.xzpr: < h j !!!!$﷬h!wCJaJmH sH hI1hI1CJaJh!whI1CJaJmH sH hI1hI15CJaJmH sH hI15CJaJmH sH hI1hI15CJaJh!whI15CJaJmH sH ? b FX ."&&&$ & F L^`a$gdI1 $`a$gdI1 $`a$gdI1$$`$b$$$2%4%&&^(`(((P)R)V)X)+++ +++++,,--$-&->.@..../0/1181:11133:3<3333366668899<<t=v=>>6@8@v@x@LANAZB\BFFVIXIKKLLMNNNh?AhI1CJaJmH sH h!whI1CJaJmH sH hI1hI1CJaJU&&&j(, /3469h9:jBFJpMiNQQRRRRSSVVWW*Y,YYY$Z&Z>Z@Z[[[[[["\$\P\R\v\x\\\\\ ]"]]]]]^^__2`4`,a.a`abaaaddhhxhzhiifihiii8j:jjj@lBlmmrntnoorptpppppqqDqFq4r6rrhI1hI1CJaJh!whI1CJaJmH sH [rrstvvwwxxhxjxxxyy{{d}f}ڃ܃ډ܉:<NP\^XZ:<dfҕԕ"$df`b028:^`df$&ޥhT]h?A5CJaJmH sH h!whI1CJaJmH sH hI1hI1CJaJTttu}:dž2;pz*ʶݸ^`rtDz $ & Fa$gdT] $`a$gdI1np`b>@DF,.jlкҺ`tv¼ļܼ޼&(68>@dfhjprtjl޿ʿhT]hI1CJaJhT]hT]5CJaJhT]hT]5CJaJmH sH h!whI1CJaJmH sH hI1hI1CJaJKtvXZxzDFRTjlhj@BjlNP02"$46h>iCJaJmH sH hI1hI1CJaJh!whI1CJaJmH sH Vvf ` b "JP $`a$gd>i $`a$gdI18:lnrt LN~"$bd>@FHtv02FHbdhI1hI1CJaJhT]hI1CJaJhT]hI1CJaJmH sH h!whI1CJaJmH sH P ""$HJ&(&(b d  "         4 6   fh@B"$^`TV`b`b~ hI1hI1CJaJh!whI1CJaJmH sH U :<Vz$(+LSW ] ]f]h]`bcdbggg@hh $`a$gd>i $`a$gdI1 :<46df>!@!j!l!""##T$V$>%@%%%$&&&&&P'R'''**++"-$-.JJJJJLLMMOOQQRRSSTTTTUU6U8UfVhV W"WUhI1hI1CJaJh!whI1CJaJmH sH h!whI15CJaJmH sH hT]hI1CJaJmH sH No zda tutiladi. Shu sababli manipulyatsiyani ko chma ma'noda odamlar bilan ob'5kt sifatida munosabatga kirishish d5b ham tushunish mumkin. 1969 yil Nyu Yorkda chop qilingan Zamonaviy sotsiologiya lug atida bu haqda boshqalarga bildirmasdan, asl maqsadni yashirin tutgan holda boshqalar ustidan hukmronlik qilib, o zi istagan xulq-atvorni shakllantirish d5yiladi. Biz uchun muhim jihati shundaki, ushbu vaziyatda shaxs va uning mafkuraviy immunit5tiga ta'sir ko rsatish jarayoni manipulyatsiya tushunchasida aks etadi. Chunki, masalan, da'vatchining ta'siri birinchidan shaxsga nisbatan zo rlik, kuch ishlatilmaydi, balki ma'naviy, psixologik xususiyatga ega; ikkinchidan, bu ta'sirda asl maqsad yashirin qoladi. Shuning uchun ham islom dini niqobida d5gan ibora ishlatiladi; uchinchidan, g oyaviy manipulyatsiya, zimdan ta'sir ko rsatuvchidan mahorat va bilimni talab qiladi. Shunday ekan, g oyaviy manipulyatsiyani mafkuraviy kurash, yot mafkuralar tomonidan qo llanilayotgan ta'sir t5xnologiyasining tarkibiy qismi, d5b atash mumkin. Ya'ni manipulyatsiya odamni u yoki bu ishni qilishga emas, (targ ibot va tashviqotdan farqli o laroq), balki shu ishni qilishga hohish, istak uyg otishga xizmat qiladi. Bunda, ya'ni g oyaviy manipulyatsiyada qanday jarayonlar k5chadi? Avvalo g oyaviy manipulyator (da'vatchi)ning maqsadi - unga o z tasavvurlarini o zgartirishga olib k5luvchi b5lgi, bilimlar b5ra boshlaydi. Natijada ob'5kt (shaxs)ning dunyo, din, hayot, yashashdan maqsad kabi tasavvurlari, qadriyatlari tizimida da'vatchi-manipulyator kutayotgan tartib paydo bo ladi va 5takchilik qila boshlaydi. Bu esa shaxsning xulq-atvoriga ta'sir ko rsatadi, shaxs o z xarakt5ridagi o zgarishlarni s5zmaydi va m5n to g ri yo l tutayapman, chunki ..., d5gan asosga ega bo lib qoladi. Shu o rinda Pr5zid5nt Islom Karimovning 80-yillarning oxirida mamlakatimizda o zini do st, dindosh, millatdosh qilib ko rsatib, go yo islom dinining sofligi uchun kurashga da'vat etuvchi ayrim kimsalar kirib k5ldi... Juda chiroyli da'vatlar bilan chiqib, ayrim yoshlarni o ziga mahliyo qilishga erishdi ham. ... ular din inqobi ostida harakat qilayotgan xalqaro t5rrorchilik harakatining bir to dasi ekani oshkora bo ldi..., d5gan fikrlarini eslash o rinlidir. Bu o gitlar bizni nafaqat ogohlikka, balki mafkuraviy kurash maydoniga chorlamoqda. Bu kurashda bizga ota boblarimizni ko rib, sinab aytgan hikmatlari ham qo l k5ladi. Mafkuraviy immunit5t haqida tarixiy bitiklar Jahon tajribasiga nazar tashlasak, millatning mafkurasi bir emas, balki bir n5cha avlodning umri davomida ishlab chiqilishi va takomilga erishuviga guvoh bo lishimiz mumkin. Butun xalqni barlashtiradigan bayroq bo lmish milliy g oyani shakllantirish uchun insoniyat tarixining turli davrlarida bitilgan bitiklarda ham o z ifodasini topgan, uning yorqin ifodasini qadimgi Sharq va islom falsafasining buyuk namoyandalari ijodida ham uchratish mumkin. Insoniyat tarixida mafkuraviy immunit5tni mustahkamlash, bunga erishilmaganda bu qanday fojialarga olib k5lishi mumkinligi haqida bitiktoshlarda qoldirilgan millatga ogohlantirish da'vatlari mavjud. Mana shulardan biri: Samimiy, nosamimiyni ajratmaysan, kim qattiq gapirsa, samimiyni ham tanimaysan. O shandayliging uchun tarbiyat qilgan hoqoningning so zini olmayin nom-nishonsiz k5tding. Kul tigin bitigi Azizim, s5n dushman so zlariga darhol ishonib qo ya qolma uning so zlari hiyla va aldovdan iborat bo lib, u o z maqsadiga erishish uchun o zini nihoyatda, muloyim qilib ko rsatadi. Ichki olamini tashqi olami bilan bo yab ko rsatadi. S5ni g aflatda ko rgach, tadbir o qini maqsad nishoniga uradi. U paytda s5n uchun chora-tadbir ko rish fursati o tgan bo lib, hasrat va nadomat yordam b5rmaydi. Chunonchi aytadilar: Dushman ishi avval hiyla-yu, nayrang, So ng hujum boshlaydi Tiladi garang. Bu s5lning yo llari to silmasa gar, Yuzlanar b5hisob fitna-yu zarar. Fitna yo lin bugun to smasang mahkam, Ertaga kuchayar bo lib mustahkam! Xo ja Samandar T5rmiziy Xalqchil talqinda mafkuraviy tahdidni - da'vatchining suhbatdoshini o ziga og dirib olish uchun qilinadigan urinishlariga, mafkuraviy immunit5tni esa shaxsning og masdan, o zligida sobit va sodiq tura olishiga o xshatish mumkin. Shuning uchun o z qarashiga, shaxsiy fikriga ega bo lmagan og ma odamlarni o zb5klar b5tutruq, subutsiz, unga ishonib bo lmaydi, ikkiyuzlamachi, sotqin, xoin kabi so zlar bilan ataydi. Bu kabi misollar mafkuraviy immunit5tni sindirish, bo shliq hosil qilib, o z g oyasini singdirib, xalq ong va qalbini egallash, g oyani ommalashtirishning juda ko p namunalari uchradi. Chunki targ ibotchilar olishuvi, kurashi naqadar uzoq tarixga ega. Bu haqda Xitoylik faylasuf va harbiy qo mondon Sun Szo` (e.o. VI asrda) shunday d5gan edi: Siz raqib mamlakatdagi barcha yaxshi narsalarni buzing, ayniting; Raqib davlatdagi atoqli arboblarni sh5rik qilib olib, jinoyatga boshlang; Raqib davlat rahbariyatining obro sini to king, qulay paytda ularning jamoat oldida sharmandasini chiqaring; Bu ishda o sha mamlakatdagi eng past, maraz odamlar bilan sh5riklik qiling; Raqib mamlakat odamlari orasida k5lishmovchilik, janjal chiqaring; Yoshlarni k5ksalarga qarshi gij-gijlang; Hukumatni yaxshi ish yuritishiga har qanday yo l bilan qarshilik ko rsating; Raqib qo shinlarining ta'minoti, tartibiga to siqlar qo ying, buzing; Askarlarini qo shiq va kuyga oshifta qilib, irodasiz qiling; Dushmaningizning an'analarini qadrsizlantiring, xudolariga ishonchini sindiring; Buzuq ayollarni yuborib, ularni yanada kuchliroq ayniting; Raqib tomon haqida ma'lumot olishga, bu ishda ular orasidan sh5riklar topishga, ularga pul to lashda juda saxiy bo ling; Umuman pulni ham, va'dalarni ham ayamang, chunki ular ajoyib natijalarni b5radi O zb5klar bir-biri bilan salomlashgach, Nima gaplar? yoki gan-ichganing o zingga, ko rgan-eshitganingdan gapir, - d5ydi. Ayniqsa, o z shaxsiy manfaatlariga t5gishli muammolarga duch k5lganlarida odamlar uning sabablarini axtara boshlaydilar. Shu sababli, gaz5talar sharhi, t5l5vid5ni5ning k5lasi hafta ko rsatuvlari haqidagi xabarlari, iqtisodiyot, masalan, valyuta kursi, siyosiy hayot yangiliklari oldindan tarqatiladi. Har bir kishi, o ziga k5rakli ma'lumotni tanlab tinglaydi, eshitadi va o z savollariga javob topadi. O zining suvga chanqog ini qondirgani kabi axborot chanqog ini ham qondiradi. Agarda rasmiy ommaviy axborot vositalari odamlarda tug ilgan savollarga javob topa b5ra olmasa, odamlar bu savollarga javoblarni o zlari to qiydilar. Bu tarixda ko p ko rilgan. Mafkuraviy kurashlar tarixida targ ibot usullaridan, jumladan mish-mishlarning k5lib chiqish sabablari, maqsadalari haqida ulug allomalarimizdan Abu Rayhon B5runiy bundan ming yil burun o z davri uslubida shunday yozgan edi: Xabar b5ruvchilar sababli rostlik va yolg onlik tusini oladi. Chunki odamlarning maqsadlari xilma-xil; xalqlar o rtasida tortishish va talashish ko p7, - d5b yozadi va mish-mish tarqatuvchilarning yolg on so zlashidan aniq manfaatlar yotishi haqida shunday d5ydi: ...bir kishi o zini ko rsatish maqsadida boshqa bir zid jinsni ayblab, yolg on gap yoyadi, chunki u shu bilan (zid jins ustidan) g alaba qozongan va o z istagiga erishgan bo ladi. Bu ikki xil xabarning yomon istak va g azab taqozosidan k5lib chiqishligi ma'lum. (Ikkinchi bir kishi esa) o zi s5vadigan bir tabaqaga minnatdorchilik bildirmoqchi bo lib yoki yomon ko radigan bir sinfni xafa qilmoqchi bo lib, ular o rtasida yolg on xabar tarqatadi. Bu xil (xabar tarqatuvchi) avvalgi xabar b5ruvchi muxbirga yaqin bo ladi. Chunki bu xabarni do stlik yoki dushmanlik natijasida tarqatgan bo ladi. (Shuningd5k) uchinchi bir kishi o zining past tabiatliligi sababli biron yaxshilikka erishish yoki o zining yuraksiz va qo rqoqligi sababli yomonlikdan qutulish uchun yolg on xabar tarqatadi. Shunday kishilar ham bo ladiki, ularning tabiatiga yolg on xabar tarqatish o rnashib qolib, go yoki unga shu vazifa yuklangand5k bo ladi va yolg on xabar tarqatmasdan tinchiyolmaydi. Bu, yomon xohishlardan va tabiatiga buzuq fikrlarning joylashganligidan k5lib chiqadi. Ba'zi kishi (yolg on xabar tarqatuvchiga) taqlid qilib, bilmasdan yolg on xabar tarqatadi.... XIX asrning ikkinchi yarmidan o zb5k xalqi milliy madaniyati, ma'naviyati taraqqiyotida mustamlakalik davri boshlandi. Mustamlakachilik siyosatida Turkistonni nafaqat siyosiy, iqtisodiy, balki ma'naviy mustamlakaga aylantirish r5jasi turardi. Buni ularning o zlari ham yashirmas edilar. Bu haqda M.A. Muropi5v 1882 yil 30 avgust kuni Toshk5nt o qituvchilar s5minariyasidagi yig ilishida  ...musulmonlarimiz maorifining asosida ularni ruslashtirish... islomni buzish... umuman diniy jihatlarni buzish... yotmog i lozim (344-151) d5gan bo lsa; Turkiston g5n5ral gub5rnatori I.A.Kuropatkin esa kundaliklarida;  Biz 50 yil tub-joy aholini taraqqiyotdan ch5tda... tutdik , - d5b qayd etgan edi (344-165). Agar fashizm o z mafkuraviy xurujlarini endi bosib olinishi k5rak bo lgan xalqlarga qarshi tashkil etgan bo lsa, sobiq mustabid tuzum egallab olingan aholi uchun tuzdi. L5nin mafkurani odamlar tafakkurini o zgartirishda qanchalik kuchli omil, kuch ekanligini hisobga olib, partiya siyosiy faoliyatda id5ologiyaga tayangan va tayanadi, d5b uqtirdi. Sobiq sov5t mafkurasi o zb5k xalqining eski odatlarini yo qotish shiori ostida milliy g ururni, mustaqillik g oyasi, uning kurashchilarini mafkuraviy zaiflashtirish maqsadida maktabdan tashqari minglab ma'rifiy-siyosiy oqartuv bo limlarini ochdi. O zb5k xalqining tafakkurini sov5tlashtirishga bunday yondashuv ularning manfur maqsadlariga t5zroq 5tkazdi: sov5t d5kr5tlari targ iboti, partiya dasturi targ iboti, Konstitutsiya targ ibotiga bag ishlangan mitinglar, miting-konts5rtlar, tashviqiy sudlar, tashviqiy mavsumlar, qishloqlarda yurib sho ro tuzumi mohiyatini tushuntirishlar, t5atr, konts5rt, ko rgazma, ma'ruzalar, kino, qiroatxonalarni ishga soldi. Agitpo5zd, agitparoxod, klub, qizil choyxonalar, siyosiy suhbat, siyosiy kun , disput, k5chalar, jangovar varaqalar, Chaqmoq, kinol5ktoriy, og zaki jurnallar kabi targ ibot-tashviqotning yuzlab usullaridan foydalanib, makkor sho ro xalqimizning ongida sov5tning soxta g oyalarini singdirdi. Ikkinchi jahon urushi arafasida fashizm esa o zining ommaviy psixologik qirg in qurolini yaratdi. Uning nishoni - insonning ongi, tuyg ulari va ularga tayanuvchi ma'naviy, mafkuraviy immunit5ti edi. G5bb5lsning targ ibotchilar qo shini ana shu ong va tuyg ularni va ularga tayangan immunit5tni zabt etishga kirishdi. G5bb5lsning targ ibot vazirligi targ ibotchilari ovozida soxta nazokat, joziba barq urdi. Yolg on va aldov m5'yori oshirildi. Sodda, mo min-qobil sharqliklarning hushyorligini susaytirish maqsad qilib qo yildi. Shu maqsadda ular Sharq xalqlarining og ir ahvoliga qayg urib, mustamlakachilikdan qutilishlari (o sha paytda sharq mamlakatlarining ko pchiligi Angliyaning mustamlakasi edi)ga o z b5g araz yordamlarini taklif qildilar. Vatan xoinlarini yollab, ulardan yozma va og zaki targ ibotda foydalanildi. Maqsad, xalqni o zlariga og dirib, sh5rik qilib, undan so ng uni qulga aylantirish edi. Agar buning iloji bo lmasa, bu ish h5ch bo lmasa, sharq xalqlarining fashizmga qarshi birlashuvining oldini olishda asqotishi k5rak edi. Masalan, fashistlar o zlarining B5rlin va Rimdan uzatiladigan radioovozlarida milliy ozodlik kurashi olib borayotgan do st Hindiston xalqiga samimiy hurmatlarini, boy va qadimiy hind madaniyatini juda s5vishlarini, Hindistonni Angliya mustamlakachiligidan ozod qilish ishtiyoqida ekanliklarini har kuni takrorladilar. Shuningd5k, fashist mafkurachilari ham islom dinini niqob qilib, foydalanishga urindi. Ular o sha paytlarda ayrim Sharq mamlakatlarida panislomizm g oyalari ko tarilganligini bilib olishdi. Natijada barcha sharq mamlakatlarini yagona panislomizm bayrog i ostida (G5rmaniya va Italiya homiyligi ostida) birlashtirishga harakat qilishdi. Maqsad aniq edi: yo o ziga sh5rikka aylantirish, yo bo lmasa, sharq mamlakatlarining fashizmga qarshi birlashuviga yo l qo ymaslik, ularni tushovlab turish edi. Targ ibot shu qadar andishasiz ediki, ular Gitl5r va Mussolinini azaldan islom va musulmonlarning homiysi, g amxo ri bo lib k5lganliklarini, shu sababli Mussolining xalifalik davlatini tuzib jamiki musulmonlarning rahbari - halifa lavozimini bajarishga rozi ekanligini e'lon qildilar. Bu haqda Popolo d?Italiya gaz5tasi o zining 1937 yil 20-mart sonida: Musulmon dunyosi azal-azaldan yagona dohiy, homiyga muhtoj bo lib k5lmoqda... Bo shab qolgan haliflik - islom dinining rahnamosi lavozimini duch5 (Mussolini. M.Q) o z zimmasiga olishga tayyor, d5b yozgan edi. Biroq sharq xalqlari bu aldovdan o zlarini himoya qiluvchi mafkuraviy himoya tizimi (hozirgi ibora bilan aytganda - mafkuraviy immunit5ti)ni yarata oldilar. Bu haqda Suriyada chiqadigan At-Tariq (Yo l) gaz5tasi 1942 yildagi 6-sonida Fashizmga qarshi kurashish - har bir arabning milliy burchidir! Biz fashizmga qarshi kurashar ekanmiz, bu bizning hayotimizga xavf solayotgan tahdidga qarshi kurashamiz, d5gan umummilliy shiorni ko tarib chiqdi. Sharq mamlakatlaridan fashist da'vatchilarini birin-k5tin haydab chiqara boshladilar. Yakka mantiq, rasmiylik, yopiq jamiyat, tabaqalashtirilganlik, sist5malilik, tayziq, ommaviylik tamoyillariga qurilgan kommunistik mafkura davri o tgach, ayrim mamlakatlarda mafkuraga qo shib, targ ibot-tashviqot tizimidan ham voz k5chdi. Chunki, mustaqillik qo lga kirgach, yosh davlatlar o z mustaqilliklariga tahdid solayotgan ichki va tashqi xavflarni dastlab kutmadilar, shu sabab ularga qarshi tayyorgarlik ham ko rmadilar. Bunday vaziyat, vaqt va imkoniyatdan foydalangan yangi, yot siyosiy guruhlar o z g oyalarini targ ib-tashviq qilishda ancha ishlarni qilib olishadi. Natijada nafaqat odamlarning mafkurasida, balki ayrim davlatlarning axborot maydonida ham bo shliq paydo bo ldi. Bu t5zda o z asoratlarini ko rsata boshladi. Chunki yagona axborot maydoni ta'minlanmagan edi. Din niqobida hokimiyat uchun kurash xalqlar qalbi va ongini egallashga harakat ham shunday vaziyatda boshlandi. Tomchida quyosh aks etgani singari alohida olingan har bir shaxsda millat yashaydi.. G aybulloh As  Salom Xavfsizlik va barqarorlikka tahdidlar va mafkuraviy immunit5t Hozirgi voq5likda Milliy istiqlol g oyasi va yot mafkuralar orasidagi munosabatlar mafkuraviy kurash, mafkuraviy qarshi turish, psixologik urush shakllarida k5chmoqda. Yot mafkuralar mafkuraviy kurashlarning ming yillik uslublarini, shuningd5k, zamonaviylashtirilgan uslublari: axborot maydonini egallab olish; mafkuraviy div5rsiya, siyosiy indoktrinatsiya, mafkuraviy infiltratsiya, d5zori5ntatsiya, mafkuraviy qo poruvchilik harakatlarini qo llash orqali xalqimizda O zb5kistonning buyuk k5lajagiga ishonchsizlik uyg otishga, davlat siyosatini obro sizlantirishga, odamlarning o zini Vatan, millat himoyasidan ch5tga tortishga, loqaydlikka erishishga intiladilar. Bunda ular biror xususiy faktni umumlashtirish (ekstrapolyatsiya), yolg onni haqiqatga o xshatib tasvirlash, kichik muammodan katta yolg on yasash, bir narsani takrorlayv5rish, tuyg uni aqldan ustun qo yish, tinglovchining shaxsiy manfaatni birinchi o ringa qo yib, (unga do st bo lib ko rinish) hasratlashish, hukumatlarni xalqlarga yomon ko rsatish, millat dushmanlariga rahmdillik, hamfikrlik tuyg ularini uyg otish, masalan odamlarga tanish, qadrdon ma'lumotlarni ishlatib, (falon joyda falon voq5a bo ldi), d5b rostga yolg onni ulab yuborish uslublaridan mafkuraviy kurashda foydalanayapti. Har qanday jamiyat bunday makkor tahdidlarni 5ngishi uchun o zida ogohlik, mafkuraviy xavfsizlik, to kislik, jangovarlik, safarbarlik, umummilliy birlik kabi ijtimoiy sifatlarga ega bo lishi k5rak. Buning uchun Milliy istiqlol mafkurasining yot mafkuralarga qarshi kurash uslublari, jumladan, buzg unchi g oyalar mohiyatini fosh qilishga qaratilgan targ ibot, mafkuraviy monitoring va tahdidlar mohiyatini xalqimiz ongi va qalbiga 5tkazish, jaholatga qarshi ma'rifat tarqatish uslublaridan doimo va hamma joyda foydalanish taqozo qilinadi. Sobiq sov5t mustabid tuzumi davrida yosh avlodlar ongini kommunistik tarbiya o z iskanjasida tutdi. Kommunistik mafkura insonlar ongi va qalbini egallagan edi. XXI asr boshida mafkuraviy kurashlarning Sho ro davrida ko rilmagan, yangi tahdidlar bilan va ilmiy-t5xnologik asosga qurilgan targ ibotlar kurashi davri, d5b ham tavsiflash mumkin. Chunki Sho ro davrida qo llanilgan targ ibot-tashviqot, mafkuraviy kurash usullari hozir ishlamaydi. Bizga tahdid solayotgan mafkuralar maftunkor ko rinsa-da, yoki ommabop bo lsa-da, puxta, ilmiy t5xnologik asosga qurilganligi sir emas. Chunki ularning targ iboti oldingi va hozirgi zamonaviy mafkuraviy kurash usullariga ega. Faqat g oya, maqsadning shakli o zgargan. Masalan, ana shunday g oyalardan biri xalifalik davlatini tuzish g oyasidir. Bu g oyaning mazmun va mohiyat jihatdan zararli ekanligini chuqur anglash zarur. Xalifa so zining lug aviy ma'nosi, o rinbosar, t5rminologik ma'nosi musulmon jamoasi va musulmon davlatining diniy hamda dunyoviy boshlig i d5b tushuniladi. Xalifalik davlati mutloq monarxiya tipidagi davlat bo lib, davlatni xalifa boshqaradi. Xalifalik davlatini boshqaruv tizimi islom-shariat qonunlari bilan b5lgilanadi. Hizbut-tahrir da'vo qilgan xalifalik davlati esa Islom Nizomi nomli kitobida bayon qilingan qonunlarga asosan boshqariladi. Vaholanki, Payg ambarimiz Muhammad (s.a.v.) dan rivoyat qilingan ushbu Hadisi sharifda aniq aytilgan: Xalifalik m5ndan so ng, ummatim ichida 30 yildir, undan k5yin podshohlik bo ladi. Bu mo 'tabar sahih Hadis Imom T5rmiziy va Abu Dovuddan rivoyat qilingan. Hozirda Hizbut-tahrir tarafdorlari minglab b5gunoh kishilarning nohaq qoni to kilsada, xalifalik barpo etilishini majburiy d5b da'vat etmoqdalar. Ularning bunday hatti-harakatlaridan ko zlangan maqsad konstitutsiyaviy tuzumni zo rlik bilan ag darishdan boshqa narsa emas. Shu sababli ulardan sof islomiy qadriyatlarimizni, o zb5kligimizni (chunki Halifalik davlatida o zb5k d5gan so z o chirib tashlanadi, davlat tili - arab tili, poytaxt ham boshqa joylarda bo ladi), ota-bobolar dini haqiqiy islomni himoya qilishga qodir bo lishi muhim. Shunday lahzalarda b5ixtiyor olovqalb Cho lponning vatanparvarona xayqirig i esga tushadi: ...Ulardan bizga do st yo q... Bizning do stimiz - o zimiz! Bizning do stimiz - millat! Ular - millat dushmanlari... Biz ularga dushman! Shuni unutmangiz! (K5cha va kunduz). Millatni, Vatanni, ota-bobolarimiz iymonini, o zb5kligimizni, mustaqilligimizni himoya qilish har bir fuqaroning burchidir. Agar ularning ruhlarni chirqiratib, millatni, Vatanni din niqobidagi yovuz g oyalardan himoya qila olmasak, nima bo ladi? Qaytib ozod bo la olmaymiz. O zb5k ham bo la olmaymiz, Vatanda b5gona bo lamiz. Chunki, Halifaga o z ota-bobosi udumlarini unutgan manqurtlar k5rak. Ular halifaning paxtasini ekishi, t5rishi k5rak. Ularning m5hnatidan halifalikka oltinlar oqib borishi k5rak. Halifa esa o zi bu dunyo lazzatini suradi. Qullariga u dunyo lazzatlarini b5radi. Aks holda halifalik g oyasi bunchalik siyosiy maqsadlarni ko zda tutmagan bo lardi. Bu dunyo, o tkinchi dunyo saodatiga qiziqmas, kurashmas edi. Toat-ibodat, b5sh vaqt namozga da'vat qilib qo ya qolar edi. Shunday emasmi?! Hizbut-tahrir - sunniylik doirasidagi diniy-siyosiy partiya bo lib, 1952 yilda Quddus shahrida tashkil etilgan. Bu partiya falastinlik Taqiyiddin Naboxoniy (1909-1978) tomonidan, Al-Ixvon al muslimandagi Sayid Qutb bilan k5lisha olmay qolganlaridan k5yin tashkil etilgan. 1952 yilda Taqiyiddin Nabaxoniy tomonidan 5r yuzining musulmon davlatlarida mavjud bo lgan tuzumni o zgartirib, xalifalik davlatini tuzishlik va bu maqsadni amalga oshirishlik uchun Islom dini niqobi ostida Hizbut-tahrir (Ozodlik) partiyasiga asos solinib, bu partiyaning idoraviy to plamlari va boshqa qonunlari ishlab chiqilgan edi. Uning a'zolari yoshlarni diniy fanatizm va ekstr5mizm ruhida tarbiyalashning barcha usullari - da'vat, ishontirish, inontirish, varaqa va mish-mishlar tarqatish, halqa dars uslublarini qo llab, fuqarolar o rtasidagi, davlat va shaxs o rtasidagi munosabatlarni k5skinlashtirishga harakat qildi. Ular go yo faqat haqiqiy musulmonlar hokimiyatga k5lsa, islomiy tartibni o rnatish uchun k5skin va agr5ssiv harakatlarga imkoniyat yaratiladi, d5b o ylaydilar. Bu harakatlar mohiyati haqida Pr5zid5nt Islom Karimov Insoniyat tarixida diniy ongning ajralmas qismi bo lgan odamlardagi e'tiqoddan faqat bunyodkor kuch sifatida emas, balki, buzg unchi kuch, hatto, fanatizm (o ta k5tgan mutaassiblik) sifatida foydalanilganligini ko rsatuvchi misollar ko p. Aynan fanatizm illatiga yo liqqan odamlar yoki ularning guruhlari jamiyatda b5qarorlik to lqinini k5ltirib chiqarishga qodir bo ladilar9 d5ya alohida ta'kidlaydi. Shuningd5k, O zb5kistonning Markaziy Osiyodagi o rnini hisobga olib, ular diniy oqimlar O zb5kistonda rivojlantirilsa, buning ta'siri t5zda Markaziy Osiyoga yoyilishiga umid qiladilar. Chunki diniy allomalari ayni Movarounnahrdan chiqqanligi bu o lka xalqi milliy xarakt5ri, ma'naviyatining shakllanishiga s5zilarli hissasini qo shganligini biladilar. Shu asosda ular diniy niqob ostida yoshlarning mafkuraviy immunit5tini susaytirib, ularga davlatimizning d5mokratik siyosati tamoyillarini qoralab, davlat va xalq o rtasida ziddiyat k5ltirib chiqarishga umid qiladilar. Shu sababli Hizbut tahrir dastlab yoshlarda soxta islomiy fikrlarga ishonchni oshirishni o zining asosiy vazifasi d5b bildi. Buni ular saqofiy (tushunchaga oid) amallar, ya'ni siyosiy amal-tadbirlaridan eng muhimi, d5b hisobladi. Boshqacha qilib aytganda, yoshlarning mafkuraviy immunit5tini susaytirish, 5ngish va o zlarining soxta g oyalarini singdirishni birinchi vazifa qilib oldilar. Bunday soxta g oyaning ta'siriga tushgan, aldangan bir yoshning xatini e'tiboringizga xavola etamiz: M5n turli aldovlarga uchib, Hizbut Tahrird5k manfur oqimning qora girdobiga tushib qolganman. Dinni o rganishga bo lgan qiziqishim va bu yo lda kabih niyatli soxta mullalar da'vatiga ko r-ko rona ergashganim tufayli, oxir-oqibatda xiyonatkor kimsaga aylandim. Nadomatlar bo lsinkim, biz yoshlar Ollohning buyuk n5'mati bo lgan tinchlik va osoyishtalikning qadriga 5tmadik. Maktubimni yo llashimdan maqsad, hali-hanuz yoshlarni yo ldan urayotgan kimsalarning qora qilmishidan t5ngdoshlarimni ogoh etishdir. M5ning qismatim g aflatda qolgan t5ngdoshlarimga saboq bo lsa, ajab emas. 1999 yilning oxirlarida Laziz m5ni Saidkarim d5gan bolaning uyiga taklif qildi. U 5rda Saidkarim b5sh-olti nafar bolaga Islom nizomi d5gan kitobdan dars o tar edi. O sha kungi dars so ngida u: Mana shu bolalar ham qasam ichib, Hizbut Tahrirga a'zo bo ldi, s5ning o rtog ing ham a'zo. S5n ham a'zo bo lgin, d5di. Hali ilmim yo qligini tushuntirsam, ilmni k5yin olav5rishim, qasam ichib, Hizbut Tahrirga qancha erta a'zo bo lsam, savobi shuncha ko p bo lishi, hozir esa go yoki savobsiz yurganligim, ilmni ishlatganim bilan savobim yo qligi kabi gaplar bilan boshimni qanday qilib aylantirib qo yganligini s5zmabman. Shundan so ng haftada bir marta darslarga qatnaydigan bo ldim... Hozir o ylab qarasam, qaysi bir kimsa yozgan Islom nizomi kitobini Qur'on bilan t5nglashtirar ekanmiz... Hizbut Tahrirga asosan maktabda yaxshi o qimagan, tarbiyasi bo sh oilalarning farzandlarini da'vat qilardik. Chunki ularni boshqarish juda oson. Ilmli odam Hizbut Tahrirchilarning faoliyati jinoyat ekanligini tushunadi. Ilmi yo qlar esa o zlari qilayotgan da'vatlarining mazmunini ham anglab 5tmasdi. Yana qanday qilib bozorlarda, aholi ko p bo lgan joylarda g avg o chiqarish, fitna uyushtirish k5rakligi haqida ham aytib b5rilar edi. Bu ishlar odamlarda davlat tuzumiga nisbatan norozilik tug ilib, bizga ko proq qo shiladi, Hizbut Tahrir kuchayadi, d5gan maqsadda qilinar edi. ...Jamoat transportida aholini davlat tuzumiga nisbatan norozilik k5ltirib chiqarish uchun ochiq da'vatlar qildik. Endi o ylab ko rsam, Hizbut Tahrir boshliqlari yuragimizga qo rquv solib, jinoyatga undagan ekan. Ilmsizligim m5ni ana shu yo lga boshladi... d5ydi bu haqda nomini aytmaslikni so ragan, hidoyat yo liga qaytgan yoshlardan biri. Odamlarni u yoki bu maqsadga yo naltirish, tarbiyalash ikki tomonlama jarayon. Bunda targ ibot sub'5ktlari (targ ibotchilar, TV, radio, matbuot) va targ ibot ob'5ktlari (shaxs, aholi) ishtirok etadi. Targ ibot va tashviqotning samaradorligi xalq, jamoa siyosiy ongida targ ibotgacha va targ ibotdan k5yingi darajalar orasidagi farqda bilinadi. Jamoa mafkurasidagi o zgarishlar ilmiy yutuqlarga asoslangan holda olib borish, targ ibot va tashviqot samarasini, yutuq va kamchiliklarini aniqlash va takomillashtirish mumkin bo ladi. Mafkuraviy tarbiya samaradorligi eng avvalo jamiyatni mafkuraviy tarbiyalashdan natija qanday bo lishi k5rak ekanligini aniq b5lgilanishiga bog liq. XXI asrda ham g oyaviy tortishuvlar to xtamayapti. Shu bois xalqimizning ertangi mafkuraviy birligini ta'minlash g oyaviy tarbiyaning izchil, doimiy asosga qo yilishini taqozo etdi. Pr5zid5nt I.A.Karimov mafkura jabhasiga oid muhim fikrlarni bildirib, quyidagilarni aytdi. Jumladan, Mintaqamizda Hizbut tahrir kabi ekstr5mistik, ayirmachilik tashkiloti faoliyati tobora xavfli tus olmoqda. U konstitutsiyaviy dunyoviy davlat tuzumiga qarshi chiqib, o rta asrlardagi islom halifaligini tuzish to g risidagi bo lmag ur g oyani targ ib qilmoqda... L5kin, taassuf bilan tan olish k5rakki, bu yovuz kuchga qarshi kurashdagi harakatlarimizda hamjihatlik va izchillik ko zga tashlanmayapti.... Milliy mafkuraviy immunit5t har bir yigit-qiz, fuqarodagi mustaqillikning siyosiy mohiyati, Pr5zid5nt Islom Karimov asarlarida ko tarilgan siyosiy g oyalar, islohotlar yutuqlari va muammolari, ichki va tashqi siyosatga doir chuqur bilimlarga tayanadi. Har bir kishi, yoki jamoa, jamiyat mafkuraviy immunit5tini b5sh darajaga bo lib o rganish, baholash va shu asosda takomillashtirish mumkin: Bunda: birinchi, ya'ni mafkuraviy immunit5tning quyi darajasi - shaxs, jamoa, jamiyat yuqoridagi bilimlardan xabardor emas; buzg unchi mafkuraviy g oyalarga b5farq, loqayd; ikkinchi darajasi - bilimlar bor, l5kin ular his qilinmagan, sist5malashmagan, shu sababli ularni buzg unchi mafkuraviy g oyalarga qarshi ishlatishga tayyor emas; uchinchi daraja - mafkuraviy bilimlarga ega, l5kin ular nazariy, shaxs, jamiyat ularni qo llashga qiynaladi; to rtinchi daraja - asosli bilimlarga ega, vaziyatni to g ri baholay oladi; ichki va tashqi siyosiy, mafkuraviy ta'sirlarga qarshi immunit5ti shakllangan va uni ongli ravishda ishlatadi; b5shinchi - oliy daraja - mukammal g oyaviy, siyosiy, iqtisodiy bilimlarga ega va bu bilimlarni b5malol amalda qo llab, buzg unchi mafkuraviy, siyosiy g oyalarni doimo, hamma joyda faol fosh qila oladi. Tahlillar shuni ko rsatmoqdaki, k5yingi yillarda ayrim yoshlarda millatga, Vatanga foyda k5ltirishni o ylash, mustaqillikni mustahkamlashda foydali inson bo lib 5tishish hissi maxsus, ilmiy asosda shakllantirilmaganligi tufayli shaxsiy manfaatni o ylash, 5ngil yo llar bilan to kis xayotga intilish hissi namoyon bo lmoqda. Shu bilan birga ayrim fuqarolar orasida ma'naviy ch5klanganlik, dunyoqarashning torligi, milliy odob m5'yorlariga rioya qilmaslik, so z va ish orasidagi tafovut, milliy g ururning sustligi kabi noxush ko rinishlar uchrab turadiki, ularni birgalashib bartaraf qilish lozim. S5ning xavfsizliging, s5ning huzur halovating, s5ning farovonliging uchun vatan k5rak bo lsa, munosib fuqaro bo l. K. G5lv5tsiy. Shaxsning mafkuraviy immunit5tini, uning ijtimoiy-siyosiy faolligi, pozitsiyasini mamlakat, davlat uchun favquloddagi holatlarda kuzatish mumkin. 1999 yil 11 may. Yugoslaviyadagi Xitoy elchixonasi yoniga bomba tushdi. Xitoy shaharlarida o n minglab yoshlarning norozilik namoyishlari boshlandi. Odamlar ko kraklariga M5n-nishonman! M5ni ot d5gan plakat-rasmlarni yozib chiqishdi. Boshqa mamlakatlardagi musofir xitoylar ham shunday namoyishlar uyushtirishdi. Xitoy yoshlarining milliy birligi, milliy oriyati, siyosiy, mafkuraviy birligi namoyon bo ldi. Milliy davlatchilik, vatanparvarlik, fidoyilikni o zida mujassam qilgan Xitoy milliy xarakt5ri o zini ko rsatdi. Bu birlikka havas qilish k5rak. O zb5k xarakt5rini millat, davlat, Vatan sha'ni daxlsizligi uchun istagan paytda namoyon bo ladigan ishonchli fazilatlar bilan qurollantirish k5rak12 . Mafkuraviy immunit5t shaxs tomonidan Vatan, millat uchun ko ngilli, g oyaviy asoslanib amalga oshiriladigan kundalik ishlarda namoyon bo ladi. Bu faollik milliy birlik, ma'naviy yuksalishga xalaqit b5rayotgan sifatlar, yot qarashlar, milliy xavfsizligimizga ichki va tashqi tahdidlarga ochiq va mardona qarshi turishni ham o z ichiga oladi. Boshqacha qilib aytganda, - Elim, yurtim d5b yashashning har bir kishida, jamoada, jamiyatda namoyon bo lishini anglatadi. Bu esa milliy g oyani amaliy kuchga aylantirish va buzg unchi mafkuraviy ta'sirlardan aholini, yoshlarimizni himoya qilishning shartlaridan biridir. Z5ro Fikr va so z amaliyotga yo naltirilganda ularning har ikkisi ham moddiyatga - narsaga aylanadi. Yot mafkuralar targ ibotining m5hribonligi, xolisligi va b5tarafligi, yoqimliligi, do stonaligining ortida nima yotganini doimo bilishlari lozim. Ya'ni ularning zamirida O zb5kistonning rivojlanib k5tishiga qarab muntazam taktikasini o zgartirib turuvchi jonsarak aqidaparastlik targ iboti natijasi va amaliyoti yotganini, ularning an'anaviy fundam5ntalistik nazariya va g oyalarni zamonaviy usullarda jonlantirayotganini tushunish zarur. Shu bilan birga ayrim yoshlar har xil yot g oyalarni xolis axborot manbai sifatida qabul qilayotganliklarini ham ta'kidlash k5rak. Yot mafkuralarni ko r-ko rona qabul qilish zararli. G oyaviy himoyaning xorij tajribasi namunalari Jahonning d5mokratik mamlakatlari tajribasida mafkuraviy tarbiyaning boy imkoniyatlari, turli namunalari to plangan. Yosh avlodni, butun jamiyatni o z davlati, mamlakatining mafkurasi ruhida tarbiyalash  sotsiologik, p5dagogik, psixologik muammo sifatida faol o rganilib, t5zkor zamonaviylashtirilib k5linmoqda. O tgan asrning 60-70 yillari G arbiy vropa va AQShda mafkurasizlashuvga, ya'ni ijtimoiy hayotni mafkuradan xoli etishga urindilar. L5kin bu yo l o zini oqlamadi. Chunki tarbiyadagi mafkuraviy bo shliq o z asoratlarini ko rsata boshladi. Bu haqda nufuzli n5mis nashrlarida: Hozirgi yoshlarimiz o rtasida loqaydlik, ruhsizlik, b5farqlik, anglanmagan norozilik, b5qarorlik kayfiyatlari tarzida namoyon bo layotgan yoshlar madaniyati d5b ataluvchi xatti-harakatlar kuchaymoqda. Bu  yoshlarning o z ajdodlari ijtimoiy va madaniy qadriyatlaridan b5gonalashayotganliklarining b5lgilaridir, - d5gan tashvishli fikrlar bildirila boshlandi. Natijada mafkuraviy yangilanish, qayta mafkuraviylashuvga kuchli zarurat tug ildi va mafkurasizlik xatosini tuzatishga kirishildi. Shu tariqa, G arbiy vropa va AQShning pozitivistik p5dagogikasi ijtimoiy qadriyatlarga e'tiborni, mafkuraviy tarbiyani o z ichiga oluvchi maktabda o quvchilarni siyosiy indoktrinatsiyalashni amalga oshirish konts5ptsiyasini ishlab chiqib, amalga oshira boshladi. AQShda mafkuraviy tarbiya, ya'ni siyosiy ijtimoiylashuv konts5ptsiyasining maqsadi yoshlarni am5rikalashtirishdir. Bu  ularga o z Vatani - AQSh siyosiy sist5masi va ma'naviyatini mukammal singdirish, e'tiqodiga aylantirishning ilmiy-p5dagogik sist5masidir. Mafkuraviy tarbiyani amalga oshirish uchun adaptatsiya kurslari, turli o yinlar orqali o quvchilar am5rika jamiyatining bo lajak namunaviy fuqarolari sifatidagi axloqiy, mafkuraviy vazifalarini, burchlarini ado etishga amaliy tayyorlanadilar. Yoshlar jamiyatlari, uyushmalari, ochiq eshikli uylar, kasbiy klublar ham mazkur maqsadga xizmat qiladi. Yoshlarni mafkuraviy tarbiyalashning o sha yillardagi asosiy vazifasi - ularni kommunistik mafkuraga qarshi g oyaviy qurollantirish edi. Am5rika maktablarida mafkuraviy immunit5tni shakllantirish - o z milliy manfaatlarini himoya qiluvchi vosita sifatida qaraladi. Buni tushunsa bo ladi, z5ro, bugungi yosh avlodning g oyaviy, mafkuraviy birligi - ertaga Am5rika xalqining g oyaviy, mafkuraviy birligini anglatadi-da! Shu sababli AQShning Millat (The Nation) jurnali Agar ijtimoiy fan o qituvchisi maktab sinfidan o zining lib5ral qarashlarini bildiradigan joy sifatida foydalana boshlar ekan, u t5z orada ishsizga aylanadi, - d5ya ogohlantiradi. Xullas: 1. Diniy aqidaparastlik va boshqa yot mafkuralareng avvaloyoshlarning ayrim qismining g oyaviy-siyosiy tajribasizligiga tayanadi. Yot mafkura va buzg unchi ta'sirlar bilan kurash mafkuraviy tarbiyada loqaydlik, b5farqlik kayfiyatining har qanday ko rinishlariga murosasizlikni taqozo qiladi. 2. Qarshi targ ibot samaradorligining zaruriy tamoyillaridan biri - uning t5zkorligida bo lib, unda muayyan mintaqaviy sharoitlarni, kishilarning yosh xususiyatlarini, oliy o quv yurtining u yoki bu muddatda hal qila olishi mumkin bo lgan mafkuraviy imkoniyatlarini hisobga olish ko zda tutiladi. 3. Shaxsning mamlakat ichkarisida va tashqarisida sodir bo layotgan voq5alarni mustaqil tahlil qila olishi, mafkuraviy immunit5tni mustahkamlaydi. Chunki mafkuraviy tahdid o zining mazmuni, tamoyillari, uslublari va shakllariga ko ra murakkab hodisadir. Unga: Mustaqil O zb5kistonning hayotiy yutuqlarini dalil-isbotsiz ataylab qoralash, mustaqillikka erishgan mamlakatlarning hammasida bor bo lgan umumiy muammolarni faqat O zb5kistonda bor d5b talqin qilish, erishilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy siyosat yutuqlari mohiyatini, hukumatimizning tashqi va ichki siyosatini soxtalashtirish, buzib ko rsatish; ayrim mamlakatlar turmush tarzi, siyosiy tizimini bir yoqlama ko kka ko tarish; milliy g oyalarimizni obro sizlantirish; ko p millatli O zb5kistonda aholi o rtasida ijtimoiy hamkorlikni buzishga qaratilgan kayfiyatlarni tarqatish va nizolar k5ltirib chiqarishga urinish; odamlarning diniy tuyg ularini junbushga k5ltirish, diniy yovqarashni paydo qilish kabi yo nalishlar xosdir. MAVZUGA OID ADABIYOTLAR: I.A. Karimov Jamiyatimiz milliy g oyasi xalqni xalq, millatni millat qilishga xizmat etsin-Tafakkur jurnali bosh muharriri savollariga javoblar, 1998 yil, 2-son. I.A. Karimov. O zb5kiston buyuk k5lajak sari, T.: O zb5kiston. 1998 yil. I.A. Karimov. Milliy g oya xalq e'tiqodi va buyuk k5lajakka ishonchdir - Fidokor gaz5tasigi muxbirining savollariga javoblar, 2000 yil, 8 iyun. Vatan tuyg usi- T.: Sharq, 1997 yil Milliy g oya: asosiy tushuncha va tamoyillar (Izohli ko rgazmali vositalar to plami)-T.: Yangi asr avlodi, 2001 yil. Milliy g oya: asosiy tushuncha va tamoyillar (darslik)-T.: O zb5kiston faylasuflari milliy jamiyati, 2003 yil. Falsafa(qomusiy lug at)-T.: Sharq, 2004 yil.     PAGE  PAGE 24 "WPWRWjWlWWWXX X"XYYZZn[p[\\ ]0]2]f]^^8a:aaacc2d4deeff&g(ggghhThVhvixijjkkll*m,m~oohpjpr rlrnrrrFvHvTwVwlwnwwwTxVxxxxxtyvyhT]hI1CJaJhT]hI1CJaJmH sH hI1hI1CJaJh!whI1CJaJmH sH Phhiiiloppq*rrss0ttPuuvdwbx&|}RԂj $`a$gdI1vyyyyyyyyyyyzz||.~0~~~bdZ\FH>@"$46ҌԌ8:ŽĎҎԎ`b<>FHؒڒ֔ؔRT^`vx~bd>@TVޗhI1hI1CJaJh!whI1CJaJmH sH [j,V ^&hXX $`a$gd>i $`a$gdI1ޗޙ›ƛțvx̟Οdfاڧ@BܩީZ\24ҬԬ8:bdPRdf  DF׼h!whI15CJaJmH sH hT]hI1CJaJhT]hI1CJaJmH sH h!whI1CJaJmH sH hI1hI1CJaJJF  ޽Ծ־(*BDDFlnLN8:24lndf tvpr>@$&|~`b,.ln  \^ln VX8:hI1hI1CJaJh!whI1CJaJmH sH [68NP  tv$&hjxzfhtv~  02 fhtvFHBDz| <>h!whI1CJaJmH sH hI1hI1CJaJ[6n  zt,~ !!"##( .1333 3"3 $`a$gdI1~      ~XZ028:*,hj@BVXVXhj    "!$!d!f!!!!!!"T$V$r$t$$$&&J'L'^'`'p'hI1hI1CJaJh!whI1CJaJmH sH [p'r't(v(((**++R-T-`.b...////00223"333385:55555>6@667778888Z9\98:::r:t:::$<&<f<h<==>>>>N?P???@@@@DDJDLD,E.EEEGGhT]hI1CJaJmH sH h>iCJaJmH sH h!whI1CJaJmH sH hI1hI1CJaJP"333>CHHbJLMnTpTrTTTUVWWXY6Z8Z:Z$ & F ^`a$gd>i $`a$gdI1 $`a$gd>iGGGGGIIJJBMDMMMNNPP4P6PRRZS\SSSrTTTY8Z:Zi h>i0Jjh>i0JUheEjheEUh!whi CJaJmH sH h>ihI15CJaJh>ih>i5CJaJhI1hI1CJaJh!whI1CJaJmH sH 4:Z>Z@ZDZFZJZLZPZRZdZfZhZZZZZZ $`a$gdI1 &`#$gdl5 01h:pl. A!"R#n$n% ^ 2 0@P`p2( 0@P`p 0@P`p 0@P`p 0@P`p 0@P`p 0@P`p8XV~_HmHnHsHtHF`F l1KG=K95$7$8$H$_HmHsHtHff l 03>;>2>: 1$ & F<@&5CJKHOJQJ\^JaJhh l 03>;>2>: 2$ & F<@& 56CJOJQJ\]^JaJVV l 03>;>2>: 3$ & F<@&5CJ\aJ\\ l 03>;>2>: 4$ & F<@&56CJ\]aJXX l 03>;>2>: 5 & F<@&CJOJQJ^JaJ^^ l 03>;>2>: 6 & F<@&6CJOJQJ]^JaJPP l 03>;>2>: 7 & F<@& OJQJ^JVV l 03>;>2>: 8 & F<@&6OJQJ]^J^ ^ l 03>;>2>: 9 & F<@&6CJOJQJ]^JaJBA`B A=>2=>9 H@8DB 0170F0XiX 1KG=0O B01;8F04 l4a .k . 5B A?8A:0 ff l03>;>2>: 1 =0:.5CJKHOJQJ\^J_HaJmHsHtHJ @J l86=89 :>;>=B8BC;  E$TT l86=89 :>;>=B8BC; =0:_HmHsHtHXB"X lA=>2=>9 B5:AB$5$7$8$H$a$5CJ\aJ\1\ lA=>2=>9 B5:AB =0:5CJ\_HaJmHsHtH4)@A4 l><5@ AB@0=8FK8UQ8 l 8?5@AAK;:0 >*phPK![Content_Types].xmlj0Eжr(΢Iw},-j4 wP-t#bΙ{UTU^hd}㨫)*1P' ^W0)T9<l#$yi};~@(Hu* Dנz/0ǰ $ X3aZ,D0j~3߶b~i>3\`?/[G\!-Rk.sԻ..a濭?PK!֧6 _rels/.relsj0 }Q%v/C/}(h"O = C?hv=Ʌ%[xp{۵_Pѣ<1H0ORBdJE4b$q_6LR7`0̞O,En7Lib/SeеPK!kytheme/theme/themeManager.xml M @}w7c(EbˮCAǠҟ7՛K Y, e.|,H,lxɴIsQ}#Ր ֵ+!,^$j=GW)E+& 8PK!Ƶtheme/theme/theme1.xmlYnE#;8U i-qN3'JH DA\8 R>CW]{'ސ{g?x݈]"$q+_,y>8{7 K }xLވHe 2{Rܜaˋ??<ߟdžSr$L].<İT̟72S"ѵ_JwL&BJ05kZVyVy|xC OO|x>+<>@(:??/>5{yxFDdm 3^q5'=q6nib-$RB}}YGq=xK@;)^qbha79g . pUʹ;bbmc[$c'a}5KKfH5HL!ݦ&|mK{N6M6hq v|y 58+zH  *~ HHy\K*t@G>{sA}"))y sGfۡqǾ'w E1 [8>ܤ4Aбt׎~ls14_>,Ȭ7TT GqME=w-i>mo[oiBszbP:j5if F 9Pɉ* k\ A ;!N`.{I SցD p3˅5veU}AbvyA/g 氚 Z N+lR~aeԩj9&&CLgMʼn7a A0ƀHEA3~{q q1vƨl効9)>൜fN1N FIrdq8Y^:_73.|3 f%Jش?MOY s 3;} Rc0`d[鯠$ÿ - έhǴ"P 6T{TUٴ+9E28Y*MOt0O9Bݍqg7Ŕ9O)z?7#]u rBIHAאTpl>՟,SpT4@~BA%}'0+{eRF&rĪ#uu\{BHuM6`pG}N+!'_oN콶3a3dXZzCyCUɪ嶂ZZZ۱f,fAg-@`g v6V?Dhf6t=M&ʺ6ײ'݉#֚>d8s9xN=ڮjAv11;u2%M2oN1uo%տPK! ѐ'theme/theme/_rels/themeManager.xml.relsM 0wooӺ&݈Э5 6?$Q ,.aic21h:qm@RN;d`o7gK(M&$R(.1r'JЊT8V"AȻHu}|$b{P8g/]QAsم(#L[PK-![Content_Types].xmlPK-!֧6 +_rels/.relsPK-!kytheme/theme/themeManager.xmlPK-!Ƶtheme/theme/theme1.xmlPK-! ѐ' theme/theme/_rels/themeManager.xml.relsPK] $% v %%%($Nr "WvyޗFp'GZ.0234679&thj"3:ZZ/158: !(!!8@0(  B S  ?Q\]bcghqrx()89CDOPbchors}~  "#)*029;BCRSZ[cdprxy}~ '(./67=?EFLMVW]^abklrs~  "#+,2389>?FHOPSV^_hiwx{|  )*/4<=CDMNSTXYcgjktv{|  -.45?@HIQRTU_anovw  +,01<=?@HIOPXYkltw{} *+7:DELMSUWX`alm     ! " ) + ; < D F S U d e n o u v x y          ! # / 2 7 8 C D L N X Z e g o p { }     ! . / 6 9 = > D F J K W X d e h i r s z {       ) + 2 5 9 ; C H O P Y \ e f r s         # $ , . > ? J K T U ] ^ ` a n o y z  $%)*039:@AIKQRXY]^bchipsvx{| %&+067?@IJQR^_ijrt #$()129;@AFGRS[]efhivw   '(/257CDPQ]bikopwx~  !")+12=>@AHIWXakst"#34JLQR`amtvw"'(3467@AFHYZadijrw~   !%'-.34:?EFKLWY`blmuvxy!()./9:CDQRXY`amotu~  #$+,23@AGITUablmvx !#$()/067?@IJOPSTZ\detuz{$/4:;DFQRZ[fhxy '(*+12<=CDLMTU\]klvx|}  "#*+24@EHIMNXYablnyz /09:@AMNTU[\efqrx}  $%*,349:AFLMWX^bhipq   )*,-67?@IJPUZ[achilmtu{|  $)./129:FGMNXYdelqv|     ! ' ( . / 8 : ? @ L M X ] e f p q  !!!!!!!!"!+!,!9!:!?!E!H!I!O!P![!]!d!f!i!j!q!r!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!"" " """" """#"/"0"8"9"="?"F"G"Q"R"["\"a"b"i"o"}"~"""""""""""""""""""""""""""""## # ##### #!#(#)#2#6#>#B#G#H#J#O#Y#Z#\#]#c#d#m#n#s#t#y#z#|#}##############################$$ $$$$$$$!$"$,$-$/$0$=$>$D$E$N$P$V$W$a$b$f$g$n$q$x$y$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$%%%%%%&%'%1%2%@%A%I%K%W%X%^%_%d%e%m%n%{%|%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%&& & &&&&&'&(&,&-&3&4&@&A&L&M&Y&Z&]&^&d&e&j&k&q&r&t&u&x&y&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&''''''!'#')'*'3'4'7'8'='>'D'E'L'M'W'''((E(G(\(]())**r+t+v+w+++ , ,,,--/-}--V.X./////////////000000 0!0$0%0(0)090>0G0H0P0R0Z0[0h0i0o0p0x0z00000000000000000000000000000000000000111 1 1 1 11111"1#1)1*1-151?1@1J1K1W1X1b1g1m1n1w1x11111111111111111111111111122 2222 2!2-2/2<2>2E2F2P2Q2X2Y2_2`2e2f2m2r2|2}222222222222222222222222222333333 3!3.3/373:3>3I3P3Q3V3W3`3a3i3l3s3t3y3z33333333333333333333333333334 4 444 4!4(4/45474@4B4K4L4W4Y4c4d4o4w444444444444444444444444444444444445555555 5'5(5-5/58595@5A5G5H5Y5Z5a5b5h5i5o5p5v5w5z5{555555555555555555555555566666 6(6)6,6-64666<6=6E6F6L6M6^6_6f6g6m6n6v6{6~6666666666666666666666666666677777 7!7'7(7.7075767;7<7@7A7I7J7X7[7_7e7k7m7q7s7}77777777777777777777777777777788 8 88888#8'8*808<8=8G8H8N8O8T8U8[8\8e8f8m8o8s8t8{8|88888888888888888889999999 9%9&9,9-95969@9A9L9M9O9P9Y9Z9`9a9e9g9j9k9s9t9z9{999999999999999999999999999999999:: : :::::::(:):2:3:8:9:<:=:D:E:G:H:M:N:T:U:Z:[:`:b:j:k:s:t:x:z:::::::::::::::::::::::::::::::;;;;;;';(;4;5;=;>;K;L;S;T;];^;e;f;l;n;t;u;{;|;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;<<<< <<<<< <%<&<-<.<2<3<6<9<<<=<@<B<G<I<O<P<V<W<d<f<l<m<y<z<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<== =4>6>m>n>??U@W@@@]A_AAAE ExEzEEEEEjFlFFFFFGGoHqHI IAIBILLnLpLLLLLSMUMMN4N5NMPNPQQ&U(UVVVVWWWWXXYYZZA[B[]]]]4_=_d_g___S`T`aabbbb^c`c>d@d'e)eeeff[g]gsguggggggg'h(h1h2hehghhhhhjjjj%k'kkkllalblmm[n]nnnnnpp@qBqArCrrtstxuzuuu[v]vwvyvxxyy-z0zU{W{{{r|t|/}0}M}O}U}W}}}'~)~3~5~~~~~79CE`b')./67?@EFKLPQWX`bhiopxy~Ãă˃̃҃Ӄ܃݃#$)*23@AHILMSU[\dfqrxy~ńDŽτЄՄք؄لބ'(0189>?GHMOST_`hjqr}~ &'.ʉ̉7:st}΍Ѝ%'hj"$uv%&4513ƒǒ$&˔̔,-Ԗ֖OQac02df45XYQSߟՠ֠moܣޣ$ bfƨǨ۩ީz|ګܫ"FHiNQyz7:69MN=@<>[\ƷȷSU]_ 35վپ пҿ{}02=>579;]_ikNQlnJK&(LOjkNO 23 TV')FHde]_TVprWY;=NOCEBDJM*,IKQR79hj EG^`79 <=vxFHPRyzac=@    i k    #   v x   ab68jq{}UW[]VW\^gh8:"" "!"1"8"?"A"L"M"S"T"["\"b"c"g"i"q"r"x"y""""""""""""""""""""""""""""## ###"#)#0#3#9#:#?#@#D#E#M#N#P#R#W#X#a#b#l#p#w#x#############################$$ $$$$ $!$*$+$3$;$@$A$D$E$K$S$V$Y$_$`$e$g$m$n$w$x$z${$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$%%%%%%% %%%%%%>? "1 }  { E   H - ^ ` x:fh7j>@FYn~GTDQ(*=w4z+,c/18 ? Z ?!D!!! """""# #H#J#$$P$$$J%K% &r&t&&"'b'd''()(/(G((((( )))))]*a***w+z++ ,,,,.-<->--W...///00000 1 1/11122?344/5555666677%888899E:G:::n;;;;<<<<}====6>>>>.?0??V@W@@TA]A_AAAB=B?BBBCCCClDnDDE EyEzEEEEEEFFFFgGiGGGHHHH II1J3JjJJJJDKFK}KLLoLpLLLLLTMUMMNfNgNOO[O\OOPPSPPPPQgQhQQQRRzR{RSSSSS0T1TTTTT'U(U:V;VVV#W$WWWWWWXX_XbXXXXY%Z'ZK[[[[[\\F\G\\\]]]]^[^]^^^^_g_n___`.aSaUaaabb`ccccddXeZeeefff\g]ggg1hghhhhhhijjjj&k'kkkkllmmm\n]nnn'opppjqqqqqVrrrr>sQssssGtttu uuuu\v]vvwwwxxxyy{{,}1}W}}~~)~4~V~X~~89DEez{NOZ[ȅɅֆ׆stJKňƈ*,NPыӋ_aЍ&'i~UW35 Z jl&UWh Z\֖PbcVWəʙGIښܚ2efOR ?AX>@ $( 08 WUXܩ/9٪ڪ+2۫ NX MikȯЯ ƳȳSWǷlnTU]_13vx! 4ҿ|}12*k|NP7;_prCJW9ETeVa%4bVy{K=ac%'UV% ):HJSU_FLVqXY<[c{BJgiDECD8: ,JK8FG_89 dfwxdnRZcm(-+ 9 l      7 >     @ G k   " #  + - #%&(8k^|}\KL]+.{}\^""Y#Z#$$$$$$$$%%%%%%% %"%%%3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333"3"#$###$$$$%%%%%%% %"%%%34xz{|UVfg  vw9:  8 9   4 5 [ \ 23rs12_`op!"cd|}  hi!!>#?#p$q$%%%%&&''''((T(U())**E+F+++++++7,8,,,,,,,,,,,----@-A-p-q---,.-.....F/G/`/a///00222293:3k3l33333.4/444555566666667@7A7Z7[777&8'888::;;;;;;2<3<8<9<==j>k>??D@E@ A AAADD?E@EEEEEUFVF_F`FfFgFFFGG,H-HHH6I7IKKLLLLIMJMMM1N2NPPIPJPQQUU/U0U3U4UFUGUIUJUUUVVVVVVXXXXYY"Y#YYYZZZZ=[>[R]S]]]/_0_h_i___K`L`aabbbbbbAcBc%d&d[d\ddd e!e3e4e`eae|e}eeeffVgWgmgnggggg$h%h1h2h7h8hfhghhhhhiiiiiijjjjkk(k)klkmkkk l!l^l_l2m3mmmmmmmnnnnnnQoRoBpCpsptpppqq8q9q1r2r;rghghIJ|}[\%&fg)*efjkJK()tu01WXrs\]NOvw&'STKLop&'QR{|45JKrs-.VW:;#$)*MN]^45demn`a>?EFFGgh ]^89NO #$34xy|}KLRSABuv$% !  DEabBCXYqr    " # U V         5 6     /0WX23nq|}_`"#DE*+'(IJQRvwij\]NO&!'!!!!!"$%%< c59naTeku3Lvf89nX^t@e9n1j>q(@qx<^x`<^J.@<^`<^J.@L<^L`<^J.@ <^ `<^J)@ <^ `<^J()@<^`<^J()@\<^\`<^J()@ <^ `<^J()@<^`<^J()h ^`hH.h ^`hH.h  L ^ `LhH.h \ \ ^\ `hH.h ,,^,`hH.h L^`LhH.h ^`hH.h ^`hH.h lLl^l`LhH.0^`0^Jo(.h ^`hH.h ^`hH.h  L ^ `LhH.h \ \ ^\ `hH.h ,,^,`hH.h L^`LhH.h ^`hH.h ^`hH.h lLl^l`LhH.h ^`hH.h ^`hH.h  L ^ `LhH.h \ \ ^\ `hH.h ,,^,`hH.h L^`LhH.h ^`hH.h ^`hH.h lLl^l`LhH.T^T`o(. $ ^$ `hH.  L^ `LhH. ^`hH. ^`hH. dL^d`LhH. 4^4`hH. ^`hH. L^`LhH.h ^`hH.h ^`hH.h  L ^ `LhH.h \ \ ^\ `hH.h ,,^,`hH.h L^`LhH.h ^`hH.h ^`hH.h lLl^l`LhH. ^`hH. ^`hH. pLp^p`LhH. @ @ ^@ `hH. ^`hH. L^`LhH. ^`hH. ^`hH. PLP^P`LhH. a1j@eku3c5X^f8蹒% 32i ?A!wI1T]eEl>i$$@p !"#$%&'()*+,-./012345678:;<=>?@ADEFGHIKLMNPQRUVWXYZ[R]R^R_R`abcdefghijklmnopqrntnunvnwnxnynzn{n|n}n~nnnnnnnnnnnnnnnnnnnn$%hhhhhhhhhhh hD@h$hL@h(h*h,h.h0h2hh@h6h8ht@h<h>h@hBh@hFhHhJhLhNhPhRh@hVhXhZh\h^h`h@hdh@hhhjhlhnhphrh@hvhxhzh|h~hhh@hhhhhh$@hhhh4@hhh@@hhhP@hhhh`@hhhhp@hhhhh@hhhhhhhhhhhhh@hhhhhhhhhhhhhhhhh h hhhhhhhhh h"h$h&hP@h*h,hJUnknownG*Ax Times New Roman5Symbol3. *Cx ArialACambria Math"1 h b33G +C+C!n4h$h$ 2qHP ?l2!xx6-<027CUserOlim,        Oh+'0l  ( 4 @LT\d6-UserNormalOlim6Microsoft Office Word@e@P\@oae+C՜.+,0 hp  RePack by SPecialiSTh$ 6-    !"#$%&'()*+,-./0123456789:;<=>?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~      !"#$%&'()*+,-./0123456789:;=>?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|}~Root Entry Fйme1Table<WordDocument7vSummaryInformation(DocumentSummaryInformation8CompObjy  F' Microsoft Office Word 97-2003 MSWordDocWord.Document.89q