ࡱ> [pbjbjΐΐ+4"""h<";s   rrrrrrrtwr ;   rsraaa 3ra raajoq~v0"SV oq s0;sp+x-_+x(q+xq  a     rr?`x   ;s    +x         ( :II BOLIM BOZOR IQTISODIYOTI NAZARIYASI 4-mavzu. BOZOR IQTISODIYOTINING YUZAGA KELISH SABABLARI, MAZMUNI, ASOSIY BELGILARI VA AMAL QILISH XUSUSIYATLARI. BOZOR VA UNING TUZILISHI Reja: Ijtimoiy xojalik shakllari. Tovar va pul munosabatlari. Bozor iqtisodiyotining mazmuni va uning asosiy belgilari. Bozor, uning tuzilishi va turlari. Bozor infratuzilmasi va uning unsurlari. TAYANCH TUSHUNCHALAR Bozor, bozorning vazifalari, bozor iqtisodiyoti, bozor iqtisodiyoti qonunlari, bozorning tuzilishi, toyingan bozor, to yinmagan bozor, pinhoniy bozor, ist5'mol tovarlari va xizmatlar bozori, r5surslar bozori, int5ll5ktual tovarlar bozori, moliya bozori, m5hnat(ishchi kuchi) bozori, axborot bozori, bozor ob'5kti, bozor sub'5kti, bozor s5gm5nti, bozor infratuzilmasi, tovar birjasi, fond birjasi. Market, market economy, the structure of market, foodstuff and service market. ADABIYOTLAR 1. Mirziyoev Sh.M. Buyuk kelejagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz Ozbekiston NMIU 2017 yil. 2. Mirziyoev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manffatlarini taminlash yurt taraqqiyoti va xalq farovonligi garovi .Tosh kentOzbekiston 2017 yil. 3.8@78Q52 Qonun ustuvorligi va inson manffatlarini ta minlash  yurt taraqqiyoti va xalq farovonligi garovi . Toshkent O zbekiston 2017y. 4. I.A.Karimov O zb5kistonning o z istiqlol va taraqqiyot yo li. T. O zb5kiston 1992 y. 43-44 b5tlar. 5. I.A.Karimov Asosiy vazifamiz  Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir T.: O zb5kiston 2010 y., 9-10b5tlar. 6. I.A.Karimov  Mamlakatimizni demokratik yangilash va modernizatsiya qilishga qaratilgan taraqqiyot yo limizni qat iyat bilan davom ettirish bosh maqsadimizdir T.: Xalq sozi 2014 y. 6 dekabr. 7. I.A.Karimov 2015 yilda iqtisodiyotimizda tub tarkibiy ozgarishlarni amalga oshirish, modernizatsiya va diversifikatsiya jarayonlarini izchil davom ettirish hisobidan xususiy mulk va xususiy tadbirkorlikka keng yol ochib berish ustuvor vazifamizdir. T.: Xalq sozi 2015 y. 17 yanvar. 8. .O lm0s>v, .V0h>b>v Iqtis>diyot n0z0riyasi. T.:M>liya 2014 y. 60-62, 75-87, 228-245 b5tl0r. 9. Sh.Shodmonov, U.V.G ofurov. Iqtisodiyot nazariyasi. T.Moliya 2005 y. 10-45b5t. 10. N.B5knazov Iqtisodiyot nazariyasi. T. TDYuI. 2005 y. 27-45b5tlar. 11. Y.Q. Yo ldosh5v Iqtisodiyot nazariyasi T.:  Standart poligraf 2010 y. !het el adabiyotlari: 13. ..>1@K=8=, .!."0@0A528G -:>=><8G5A:0O B5>@8O, >A:20 8B5@, 2008. AB@. 136-138. 14. -428= 6. >;0=, 59284 . 8=4A59 K=>: <8:@>M:>=><8G5A:0O <>45;L. 5BB8A15@3 :>;;546 (5=A8;L20=8O, !() , >A:20 19963. !B@.82-87 Ijtimoiy xo jalik shakllari. Tovar va pul munosabatlari Ijtimoiy xo jalik shakllari va uning rivojlanishi tarixan ikkita: natural ishlab chiqarish va tovar ishlab chiqarishdan iborat bolgan. Natural xojalik umuminsoniy iqtisodning tarixan birinchi shakli bolib, bunda mehnat mahsulotlari ishlab chiqaruvchilarning oz shaxsiy ehtiyojini qondirishga sarflanadi. Natural xojalik sharoitida mahsulot ayirboshlanmaydi va sihlab chiqaruvchining ozi uchun hayotiy vositaga aylanadi. Natural ishlab chiqarish ijtimoiy mehnat taqsimotining rivojlanmaganligi oqibati sifatida vujudga kelgan. Ishlab chiqaruvchi mehnat jatayoni uchun kerakli bolgan vositalarni ozi yaratadi. Natural xojalikning muhim belgilari: xususiy mulkga asoslanganligi, ozi mehnat qilishi, ozi ehtiyojini qondirishi, bozor bilan aloqada bolmasligi, foyda olishga ega bolmasligi. Natural xojalik bozor iqtisodiyotiga qadar ijtimoiy ishlab chiqarishning asosiy shakli bolib kelgan. U iqtisodiy jihatdan mustaqil bolgan. Natural xojalik sharoitida har bir mulkdorning alohida oz xojaligi bolgan. Natural xojalikda asosiy xojalik tarmogi dehqonchilik bolib, unga qoshimcha tarzda hunarmandchilik rivoj topgan. Ishlab chiqarish tola-tokis qol mehnatiga tayangan. Unda mehnat qurollari va sihlab chiqarish sharoitlari ozgarmay qoladi. Mehnat unumdorligi deyarli osmaydi. Mehnat unumdorligining osishi chegaralanganligi sababli iqtisodiy osish goyat sust bolib, asosan tabiiy omillar hisobidan osish oz boladi. Shuni aytish kerakki, natural xojalikning bazi bir korinishlari hozirgi rivojlangan iqtisodiyotda ham saqlangan. Ozini-ozi mahsulot bilan taminlash hozirgi qishloqda ham mavjud. Xususan, dehqonlar xojaligida yetishtirgan mahsulotning bir qismi xojalikning ozida istemol etiladi. Natural ishlab chiqarish iqtisodiy ravnaqni taminlay olmaganligi uchun uning orniga tovar ishlab chiqarish keladi. Natural va yarim natural dehqon xojaligi davrida tovar ishlab chiqarish garchi malum darajada rivojlangan bolsada, qishloqlar ortasidagi iqtisodiy munosabatlarning asosiy shakliga aylangan emas edi. Ammo u sekin-asta kengayib borgan va natijada ishlab chiqarishning asosiy shakliga aylangan. Tovar xojaligi natural xojalikdan farqli olaroq, mahsulot ishlab chiqaruvchilar bilan istemol qiluvchilarning bozor orqali tovarlarni olish-sotish orqali aloqa qilishini taqozo qiladi. Demak, ishlab chiqarilgan mahsulotlar tovar sifatida bozorda pul vositasida oldi-sotdi asosida ayirbosh qilinadi. Tovar ishlab chiqarishning paydo bolishi qonuniy jarayon bolib, iqtisodiy zaruriyatni yuzaga keltirgan. Demak, tovar ishlab chiqarish obektiv asosda yuzaga keladi. Uning omillari: Mehnat taqsimoti, yani mehnat turlari iqtisoslashadi, malum bir xil mahsulotni ishlab chiqarishga moslashadi. Shunday sharoitda ehtiyojni qondirish uchun oz mahsulotini boshqa kerakli mahsulotga ayirboshlash uchun mahsulot bozorga chiqariladi va sotiladi. Ishlab chiqaruvchi ozining mulkiga ega bolishi bilan alohida mehnat faoliyatini amalga oshiradi. Oz mulkiga, korxonasiga ega bolishi bilan mustaqil harakat qiladi. Bozor uchun zarur mahsulotlarni ishlab chiqaradi. Hozirgi bozor iqtisodiyoti sharoitlarida xususiy mulkka egalik qilish asosida tovar ishlab chiqarish keng amalga oshirilmoqda. Hozirgi bozor iqtisodiyoti sharoitida tovar ishlab chiqaruvchilar qatoriga firma, birlashma, fabrika, yakka tartibda ishlovchi, fermer xojaligi, tomorqa xojaligi sohiblari, kooperativlar, jamoa va davlat xojaligi, jamoat tashkilotlari va boshqalar kiradi. Mahsulot tovar bolishi uchun avval kishilarning malum talab-ehtiyojini qondira olishi zarur. Tovarning bu xossasi tovarning istemol qiymati, deb ataladi. Har bir tovarning nafligi, foydaligi uchun insonlar uni sotib oladilar, ayirbosh qiladilar. Tovarning yana bir xossasi almashuv qiymatidir. Har qanday tovarga mehnat va harajatlar sarflanadi va shu asosida tovar oz qiymatiga ega boladi. Demak, tovar ikki xususiyatga, yani istemol qiymati va almashuv qiymatga ega. Bu tovar xususiyatlari bir-biri bilan chambarchas bogliqdir. Tovarning ikki yoqlama xususiyatga ega bolishi tovar ishlab chiqaruvchi mehnatining ikki tomonligi bilan bogliq. Ishlab chiqaruvchi oziga xos mehnat quroli va predmetlarini qollanishi natijasida tovarni yaratishi istemol qiymatini tashkil qilgan mehnat aniq (konkret) mehnat boladi. Ishlab chiqaruvchi mehnat jarayonida ozining aqliy va jismoniy quvvatini sarf qilishi, ish kuchining fiziologik manoda sarf qilishi bilan bogliq mehnati abstract (mavhum) mehnat bolib, tovarning qiymatini yaratadi. Tovarning xossalari mehnatning ikkiyoqlama xarakterda bolishi bilan bogliqligi quyidagi chizmada korsatilgan. 1-chizma Tovar Istemol qiymatiQiymatiKonkret (aniq) mehnatAbstrakt (mavhum) mehnat Tovar qiymati sarf bolgan ish vaqti bilan belgilanadi. Ish vaqtlari ikki xil boladi, yani individual, yani yakka, alohida olinadigan ish vaqti va ijtimoiy zaruriy ish vaqti. Jamiyat miqyosida bir xil tovarlarning asosiy qismini ishlab chiqarishda individual ish vaqti asosida qiymat belgilanmaydi, bu yerda ijtimoiy-zaruriy ish vaqti asosida tovarlarning qiymati belgilanadi. Ijtimoiy-zaruriy ish vaqti ortacha ish vaqtidan iborat boladi. Masalan, shartli ravishda biror-bir turdagi mahsulotni olaylik. Stul ishlab chiqariladigan korxonani misol qilsak. Ulardan biri yaxshi, ikkinchisi ortacha va uchinchisi yomon ishlaydi. Ortacha korxona umumiy hajmdagi stullarning 70% ini yaratadi va bir stulga 4 soat vaqt sarf qiladi. Yaxshi korxona 20% mahsulotni ishlab chiqaradi, har bir stul ishlab chiqarish uchun 2 soat sarflaydi. Yomon korxona 10% stullarni ishlab chiqaradi. U har bir stul uchun 6 soat sarf qiladi. Bu holda ortacha ish vaqti sarflab ishlab chiqargan korxonaning vaqti ijtimoiy-zaruriy ish vaqti sifatida olinadi. Chunki stullarning asosiy qismini shu korxona yaratib bermoqda. Tovar ishlab chiqarish bolgan joyda pul bolishi lozim. Pul uzoq tarixiy rivojlanish natijasida paydo bolgan. Dastlab tovarlar pulsiz bir-biriga bevosita ayirboshlangan. Bu ayirboshlash dastlab tasodifiy bolgan. Oddiy yoki tasodifiy ayirboshlashda bir tovarning qiymati boshqa tovar qiymati bilan tenglashtirilgan va ozaro ayirbosh qilingan. Tovar ayirboshlash rivojlanishi bilan tasodifiy qiymat shaklidan tola yoki kengaygan shaklga otilgan, bunday ayirboshlashda kop tovarlar qatnashadi. Ishlab chiqarishning rivojlanishi bilan ayirboshlanadigan mahsulotlar soni ham ortib boradi, binobarin, ayirboshlashda qiyinchilik ham kopayadi. Asta-sekin tovarlar orasidagi hamma tovarlarga ayirboshlanadigan maxsus tovar ajralib chiqadi va u pul vazifasini bajarib beradi. Tovar ishlab chiqarishning uzoq vaqt rivojlanishi natijasida pul vujudga keladi. Pul bu shunday maxsus tovarki, u hamma boshqa tovarlar uchun umumiy ekvivalient vazifasini bajaradi. Hamma boshqa tovarlar singari pul ham qiymat va ham istemol qiymatiga ega. Bu manoda u boshqa oddiy tovarlardan farq qiladi. Pul shunday kuchga ega boladiki, u umumiy, ijtimoiy qiymatga ega, hamma tovarlarni xarid etish vositasi bolib xizmat qiladi. Pul tovar ishlab chiqarish va ayirboshlash jarayonida kishilar ortasidagi ijtimoiy munosabatlarni ifoda etadi. Shu sababli tovar-pul munosabatlari paydo boladi. Shuni takidlash zarurki, pulning dastlabki korinishi oltim va kumush tangalardan iborat bolgan. Dastlabki tanga pullar eramizdan avvalgi II asrda Yunonistonda oltin va kumushning tabiiy korinishida ishlangan. Keyinchalik yunon va rim davlatlarida bu tangalar sof kumush va misdan zarb qilingan. Tanga pullar XI-XII asrlarda Orta Osiyo va Sharqiy Turkistonni birlashtirgan Qoraxoniylar davlatida ham, XIII asrdagi yirik davlat Xorazmshoh saltanati davrida ham, XIV-XVI asrlarda Amir Temur va temuriylar davrida ham, songra XVII-XIX asrlarda Orta Osiyodagi uch davlat Buxoro amirligi, Xiva va Qoqon xonliklari davrida ham asosan oltin, kumush va misdan juda koplab zarb etilgan. Pul hamma tovarlarni va xizmatlarni sotish va sotib olish mumkin bolgan umumiy ekvivalient.2-chizma Pulning vazifalari  Qiymat olchoviMuomala vositasiTolov vositasi Malumki, mustaqil Ozbekiston Respublikasi milliy valyutasi som 1994-yil 1-iyuldan muomalaga chiqarildi. Milliy valyuta milliy iftihor, davlat mustaqilligining ramzi, suveren davlatga xos belgidir. Bu respublikaga tegishli umumiy boylik va mulkdir. Yagona qonuniy tolov vositasi bolgan somning barqarorligini taminlash va qadrini oshirish hozirgi vaqtda muhim ahamiyatga egadir. Bozor iqtisodiyotining mazmuni va uning asosiy belgilari Kishilik jamiyati tarixiy taraqqiyoti davomida tovar xojaligi bagrida bozor iqtisodiyoti vujudga kelib, u brogan sari rivojlanib borishini korsatdi. XVII-XVIII asrlarga kelib, insoniyat xususiy mulkchilikka asoslangan bozor iqtisodiyotiga otdi. Iqtisodiyotda unga xos bolgan tub belgilar sekin-asta shakllanib, pirovard natijada qator afzalliklar hamda ayrim kamchiliklari bolgan hozirgi zamon bozor iqtisodiyotiga xos yaxlit iqtisodiy tizim tashkil topdi. Bozor iqtisodiyoti yer yuzidagi kopgina mamlakatlarda har xil darajada va oziga xos xususiyatlar bilan rivojlanib bormoqda. Bozor iqtisodiyoti asosida tovar pul munosabatlari yotadi. Tovar-pul munosabatlari-tovar ishlab chiqarish, tovarlarni ayriboshlash va pul muomlasiga xos munosabatlarning yaxlitligidir. Tovar ishlab chiqarishga oid munosabatlar tovarni yaratishda moddiy va jonli mehnat sarf etilishi, bu sarf-xarajatlar jamiyat uchun zaruriy darajada bolishi, tovarning sifati va narxning muvofiqligi taminlanishi, individual mehnat sarflari zaruriy sarfga keltirilishi kabi holatlarni bildiradi.Ozbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov ozining Ozbekiston-bozor munosabstlariga otishning oziga xos yoli nomli kitobida: Bozor iqtisodiyoti-umumbashariy hodisa bolib, jahon sivilizasiyasi rivojlanishi yolidagi muqarrar bosqichdir. Tartibli asosga qurilgan bozorgina hozir xalqning ijodiy va mehnat imkoniyatini royobga chiqarishga, tekinxorlikni tugatishga, tashabbuskorlik va ishbilarmonlikni rivojlantirishga, manfaatdorlik va unutib yuborilgan xojayinlik tuygusini qayta tiklashga qodirdir, deb takidlab otgan. Hozirgi zamon nazariyalarida bozor iqtisodiyoti, deganda iqtisodiy xatti-harakatlarning erkin, mustaqil ravishda yuz berishi va ularning bozor mexanizmi orqali bir-biriga boglanib muvofiqlashuvi tushunilidi. Bozor iqtisodiyoti goyat kop qirrali va murakkab iqtisodiyotdir. U erkin tovar-pul munosabatlariga asoslangan, iqtisodiy monopolizmni inkor etuvchi, sotsial moljalga, aholini ijtimoiy muhofaza qilish yonalishiga ega bolgan va boshqarilib turiluvchi iqtisodiyotdir. Bozor iqtisodiyotida bozor aloqalari butun tizimni, uning hamma bosqichlarini: ishlab chiqarish, ayirboshlash, taqsimlash va istemol jarayonlarini hamda iqtisodiy munosabatlarining barcha subektlarini qamrab oladi. Bozor iqtisodiyoti subektlari tarkibiga tadbirkorlar ham, oz mehnatini sotuvchilar ham, pirovard istemolchilar ham, ssuda kapitali egalari ham kiradi. Bozor iqtisodiyotini tartibga solish mexanizm asosan tortta tarkibiy qismdan iborat boladi: narx, raqobat, talab va taklif. Bozor iqtisodiyotining muhim va umumiy belgilari: Turli shakllardagi mulkchilikning mavjudligi; Tadbirkorlik va tanlov erkinligi; Raqobat kurashuvining mavjudligi; Davlatning iqtisodiyotga cheklangan holda aralashuvi; Bozorning xaridor izmiga boysunishi. Bozor iqtisodiyotining eng muhim belgilaridan biri iqtisodiy plyuralizm hisoblanadi, yani mulk shakillari va xojalik yuritish usullarining turli-tumanligi. Bunda turli shakllardagi mulklar erkin yonma-yon, hech bir chegaralanmagan holda rivojlanadi. Bozor iqtisodiyoti erkin iqtisodiyot bolib, faoliyat erkinligining asosi ishlab chiqarish omillari yoki yaratilgan tovarlarning ozining mulk obekti bolishi, mulkdorlarning esa mustaqillikga ega bolishidir. Har bir korxona, tashkilot, ayrim jismoniy shaxs oz ixtiyoriga kora oziga maqul bolgan ish ish bilan shugullanadi. Xojalik yurituvchilar faoliyati bir-biridan alohidalashgan boladi, chunki ular, birinchidan, mulk egalari, ikkinchidan, mehnat taqsimoti asosida ixtisoslashib, har-xil ish bilan shugullanishadi. Erkin bolganidan u har qanday iqtisodiy monopolizmni inkor etadi. Iqtisodiy monopolizm korxona, tashkilot yoxud davlatning umuman iqtisodiyot, yoki uning biror sohasida tanho hukmronlik qilishi. Monopoliya turgunlikni yuzaga chiqaradi, tashabbusini chegaralaydi. Shu sababli, bozor iqtisodiyoti u bilan chiqishmaydi bozor iqtisodiyoti antimonopol yonalishga ega. Bozor iqtisodiyotining yana bir belgisi - narxlarining liberallashuvi, yani narx-navoning erkin tashkil topishidir. Tovarlar narxini davlat yuqoridan belgilamaydi, balki narx bozordagi talab va taklifga qarab, xaridor va sotuvchining savdolashuviga binoan, yuzaga keladi. Bozor munosabatlari sharoitlarida koproq kelishilgan narxlar xizmat qiladi. Bozor iqtisodiyotida, uning iqtisodiy mexanizmida raqobat alohida orin tutadi. Raqobat iqtisodiy munosabstlar ishtirokchilarining ozaro bellashuvi, xususiy mulkdorlar va ishlab chiqaruvchilar ortasidagi kurashdir. Raqobat moddiy va mehnat resurslarini kam sarflagan holda ularni samarali ishlatish, qollash va sifatli tovarlar ishlab chiqarishga undaydi. Raqobat bozor iqtisodiyotini harakatga soluvchi vositadir. Raqobat iqtisodiyotni tartiblovchi va nazorat qiluvchi kuch hisoblanadi. Raqobatlashuvchi kuchlar muvozanatda bolib,ulardan birontasi ham monopol mavqega ega bolmaydi. Erkin raqobat cheklanmagan erkin iqtisodiy erkinlikni, xohlagan usulda kurashish, hatto monopoliya hosil etgan holda oz bilganicha ish yuritishini bildirmaydi, chunki raqobatni davlat tartibga solib turadi. Bozor iqtisodiyotiga xos bolgan bu tub belgilar sekin-asta shakllanib, pirovard natijada yaxlit iqtisodiy tizim hosil etadi. Insoniyat tajribasi korsatganidek, hozircha faqat shunday munosabatlar zaminidagina iqtisodiy ishlab chiqarishni barqaror rivojlantirish, koplab va sifatli tovarlar yaratish, ularga bolgan talabni qondirish, tejamli xojalik yuritish tokinchilik yaratib, xalqni farovon turmush sari yollash, halol va samarali mehnatni qadrlash, adolatni ornatish mumkin. Bozor munosabatlari tizimida shunday raqobat kuchi jamlanganki, u muttasil iqtisodiy osish va sotsial rivojlanishni taminlaydi. XIX asr oxiri va XX asr boshlarida Garbiy Yevropa mamlakatlari va boshqa rivojlangan mamlakatlar oz iqtisodiyotini evalyusion ozgarishlar qilish orqali klassik bozor iqtisodiyotidan madaniylashgan bozor iqtisodiyotiga ota boshladilar. Nazariy jihatdan klassik model bozor iqtisodiyotiga otayotgan mamlakatlar uchun namuna bolishi mumkin. Klassik bozor iqtisodiyoti qator xususiyati bilan ajralib turadi: Bozor munosabatlari qatnashchilarining miqdori cheklanmagan, ular ortasida erkin raqobat kurashi mavjud. Jamiyatning barcha azolari xohlagan xojalik faoliyati bilan shugullanishlari mumkin. Ishlab chiqarish omillarining yuqori darajada safarbarlik imkoniyati mavjudligi. Bozordagi ozgarishlar togrisidagi axborotlarni olish imkoniyatining qulayligi. Monopoliyalar yoq, bozorda faoliyatga davlat aralashmasligi. Yakka (individual) xususiy mulkning hukmron bolishi. Odamlarni ota boy va ota kambagal tabaqalarga olib kelishi. Bozor iqtisodiyotining hozirgi zamon korinishining asosiy belgilari. Mulkchilikning turli shakllariga, yani xususiy, davlat, jamoa, aralash va boahqa mulk shakllariga asoslanib iqtisodiy va tadbirkorlik faoliyatining yuritilishi. Iqtisodiyotni tartibga solishda davlatning malum darajada ishtiroki. Bunda davlat fan-texnika taraqqiyoti va boshqa omillarni hisobga olib turli iqtisodiy tadbirlarni, rivojlanish istiqbolini aniqlash, turli sohalar va tarmoqlar ortasidagi nisbatlarni tartibga solish chora-tadbirlarini belgilash vazifalarini bajaradi. Xojaliklarni yuritishda reja usulidan foydalanish, yani biznes reja, marketing tizimi orqali boshqarish. Ijtimoiy himoyaning kuchayishi. Bunda har tomonlama aholini ijtimoiy himoya qilish, qollab quvvatlash. Bozor iqtisodiyotining afzalliklarini yuqoridagi tahlillardan kelib chiqqan holda quyidagicha korsatish mumkin. Resurslarni taqsimlashning samaradorligi. Bozor tizimi resurslarni samarali taqsimlashga yordam beradi. Resurslarni jamiyatga eng zarur bolgan tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarishga yonaltiradi. Erkinlik. Bozor iqtisodiyoti tizimining muhim afzalliklaridan biri shundaki, u shaxsiy erkinlikka ustuvorlik beradi. Erkin faoliyat yuritish shaxsiy tashabbus va ishbilarmonlikni ostiradi. Bozor iqtisodiyotining yana bir afzalligi shundaki, bunda har bir shaxs, korxona, firma va korporasiyalar tinimsiz harakatda va izlanishda bolishadi. Chunki, xojasizlik, sustkashlik, begamlik har qanday xojalikni xonavayron qilishga olib keladi. Bozor iqtisodiyotining oziga xos kamchiliklari yoki zaif tomonlari bolib, ular faoliyat davomida amaliyotga tasir qiladi. Avvalo, bozor iqtisodiyoti kopchilikdan iborat ishlab chiqaruvchi va istemolchidan iborat bolganidan unga tarqoqlik va xudbinlik (egoizm) xos. Jumladan u tabiatni muhofaza etish (ekologik muvozanatni taminlash)ni yuzaga chiqarmaydi. U jamiyat uchun zarur bolgan, lekin harajatlar qaytimi kam bolgan katta mablaglar talab qiladigan inshoatlar va binolarning qurilishini ragbatlantirmaydi. Darhol foyda keltirmaydigan, lekin ilm-marifat kelajagi uchun muhim bolgan nazariy izlanishlarni ham ragbatlantirmaydi. Bozor iqtisodiyoti bir maromda rivojlanmaydi, unga skilli ravishda rivojlanish, iqtisodiy inqiroz kabilar xos. Jahon miqyosidagi inqiroz va notekis iqtisodiy rivojlanish har qanday mamlakat iqtisodiyotiga tasir qilmay qolmaydi. Bozor iqtisodiyoti qanchalik rivojlangan bolmasin, turli mamlakatlardagi iqtisodiy rivojlanishlarning bir tekisda bormasligi, dunyo mamlakatlari ortasida ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish jihatidan tafovutning, ekologik tahdidlarning kuchayib borishi, jahon xojaligining yaxlit tizim sifatida barqaror rivojlanmasligi mavjudligi yuz berishi mumkin. Jahonning bir mamlakatida roy berayotgan ijtimoiy-iqtisodiy larzalar muqarrar ravishda boshqa mamlakatlarga ham oz tasirini otkazadi. XXI asrning eng muhim iqtisodiy inqirozlaridan biri 2008-yilda boshlangan moliyaviy-iqtisodiy inqiroz bolib, u kop mamlakatlar iqtisodiyotiga bevosita tasir korsatdi. Bozor, uning tuzilishi va turlari. Bozor infratuzilvasi va uning unsurlari Bozor iqtisodiy kategoriya sifatida takror ishlab chiqarishning ayirboshlash bosqichiga xosdir. Bozor tovar ayirboshlashning kelib chiqishi va rivojlanishi bilan bogliq bolib, u ibtidoiy jamoa tuzumining oxirlarida kelib chiqqan va dastlab tovar almashuv, tovar ayirboshlash joyi yoki maydoni, degan mazmunni anglatgan. Dastlab , bozor ikki yoki bir necha qabilalarning azolari bir-birlari bilan tovar almashuv joyi sifatida namoyon bolgan bolsa, hunarmandchilikning rivojlanishi, shaharlarning kelib chiqishi bilan alohida maydonlar ajratilib bozor joyi, deb elon qilingan. Shu maydonda (joyda) kishilar oldi-sotdi qilishgan. Lekin hali u davrlarda tovar ayirboshlash T-T korinishida, yani bir tovarga boshqa tovarni ayirboshlash shaklida yuz bergan. Lekin, tovar ayirboshlash rivojlanib, uning ziddiyatlari kuchayib borishi pulning kelib chiqishi natijasida sotish va sotib olish tovar-pul-tovar korinishida bola boshlagan, endi tovarni sotish (T-P) va sotib olish (P-T) zamon va makon jihatdan bir bolmasligi mumkin. Chunki sotuvchi oz tovarini bir joyda sotib, puliga boshqa vaqtda, boshqa joyda kerakli tovarni sotib olishi mumkin bolgan. Pul paydo bolishi bilan bozor tushunchasining mazmuni ozgarib, yangi mano kasb etadi, yani u tovar-pul muomlasining yangi shakli sifatida namoyon bola boshlaydi. Bozor ishlab chiqaruvchi bilan istemolchilarning kop qirrali murakkab aloqalarini, ularning ozaro bir-biriga bolgan tasirini boglaydigan bogin, jamiyat taraqqiyotida mahsulot almashuvini taminlaydigan jarayon sifatida shakllandi. Bozor tovarlarni ishlab chiqarish va ayriboshlash, pulning vujudga kelishi, ularning rivojlanishi natijasida kelib chiqqan tarixiy tushuncha bolib, hozirgi davrda keng tarqalgan obektiv iqtisodiy jarayondir. Bozor ishlab chiqaruvchilar va istemolchilar, sotuvchilar va haridorlar ortasida pul orqali ayriboshlash (oldi-sotdi) jarayonida boladigan iqtisodiy munosabatlar yigindisidir Bozorda hech qanday boylik yaratilmaydi, ishlab chiqarilmaydi. Bozorning asosiy vazifasi ishlab chiqaruvchilar tomonidan yaratilgan tovar va hizmatlarni, iqtisodiy resurslarni istemolchilarga etkazib berishdan iboratdir. Bozor ishlab chiqarish bilan istemolni bir-niriga boglaydi, bunda bozor vositachi bolib hizmat qiladi. Bozor ayirboshlash kategoriyasi bolib, ishlab chiqarishning uzluksiz takrorlanib turishiga yordam beradi. Bozorning ichki tuzulishi murakkab bolganligi sababli uni turkumlashga har xil mezonlar asos qilib olinadi. Bozorning yetuklik darajasi, sotiladigan va sotib olinadigan mahsulot turi, bozor subektlari xususiyatlari, bozor miqyosi, iqtisodiy aloqalar xarakteri va boshqalar unga asos boladi. Bozorning yetuklik darajasiga qarab rivojlanmagan bozor va rivojlangan bozorga bolinadi. Bozor hududiy jihatdan mahalliy, milliy bozorlar, hududiy bozorlar, mintaqaviy (regional) va jahon bozorlariga bolinadi. Bozor obekti jihatiga kora , yani tovarlar turi boyicha ishlab chiqarish vositalari, istemol tovarlari, yani oziq-ovqat, kiyim-kechak bozori, qimmatli qogozlar bozori, mehnat yani ishchi kuchi bozori, intelektual bozor va boshqalar korinishida boladi. Ishlab chiqarish qanchalik rivojlangan bolsa, bozor obektlari shunchalik kop va xilma-xil boladi. Bozor turlari va ularning tuzilishi quyidagi chizmada korsatilgan. BOZORNING OBEKTI BOYICHA TUZILISHI Ishlab chiqarish vositalari va resurslar bozori Istemol tovarlari bozori Moliya va qimmatli qogozlar bozoriMehnat bozoriIntellektual bozor KOLAMI BOYICHA BOZORNING TUZILISHI Mahalliy bozorMilliy bozorHududiy bozorJahon bozori Bozor iqtisodiyotni tartiblashda ishtirok etish, regulyatorlik funksiasini bajarishni amalga oshiradi. Buni bozor narxlar vositasida bajaradi. Bozor ozida talab va taklifni jamlab, ularni muvozanatlashtiradi. Bozor nimani, qancha miqdorda va qaysi vaqtda ishlab chiqarish kerakligini aniqlab beradi. Iqtisodiy aloqalar xarakteriga kora bozor erkin raqobatli bozor va monopollashgan, raqobat cheklangan bozorlarga bolinadi. Erkin bozorda sotuvchilar va xaridorlar kopchilik bolib, ulardan xech biri bozorda hukmron mavqega ega bolmaydi, aksincha, ular doimo raqobatda bolishadi. Narx-navoni hech kim nazorat qilmaydi, narx bozorda erkin rivojlanadi.Monopollashgan bozor bunda ozchilik sotuvchilsr va xaridorlar hukmron bolgan, raqobat cheklangan yoki raqobat umuman yoq bozor. Monopollashgan bozorning ozi uch xil boladi: monopol raqobatli bozor, oligopolistic bozor, sof monopoliya bozori. Monopol raqobatli bozorda nisbatan kop bolmagan firmalar ishtirok etadi, ularning bozordagi xissasi katta bolmaydi, ular bozorda har xil, lekin bir-birining ornini bosa oladigan tovarlar bilan ishtirok etadilar, ulardan har biri boshqasi bilan raqobatlashadi. Oligopolistik bozorda sanoqli ozchilik firmalar va kompaniyalar hukmron boladi, lekin ular ham ozaro raqobatlashadilar. Raqobat kop hollarda ishlab chiqaruvchilar bilan xaridorlar ortasida yuz beradi. Oligopolistik bozorga misol qilib Yaponiya avtomobil bozorini olish mumkin. Bu yerda tovarlarning hammasi (100%) uchta firma Toyota, Xonda, Nissan firmalari tomonidan ishlab chiqariladi. AQSH avtomobil bozorida esa Ford, Kraysler, Djeneral motors kabi konsernlar egalik qiladilar. Sof monopoliya bozorida sotuvchi sifatida bir firma tanho hukmron boladi, butun bir tarmoq shu firmadan iborat bolib, undan boshqa tovar ishlab chiqaruvchi bolmaydi, uning tovarining ornini bosadigan boshqa tovar ham topilmaydi. Bu erda raqobat bolmaydi. Shunday bozorga misol qilib Ozbekistonda, paxta terish mashinasi ishlab chiqaruvchi Toshkent traktor zavodini keltirish mumkin. Bozorning tarkibi, tuzilishi xilma-xil bolib, umum qabul qilingan turlari mavjud emas. Bozor munosabatlari bir-biriga bogliq va bir-birini taqazo etuvchi murakkab ichki tuzilishga egadir-ki, uni izohlaganda har xil m5zonlar asos qilib olinadi. Bunda bozorning y5tuklik darajasi, sotiladigan, xarid qilinadigan tovarlar turi, bozor sub'5ktlarining xususiyati, bozor miqyosi, bozorning joylashishi, iqtisodiy aloqalar xususiyati hisobga olinishi zarur. 1. Bozor eng avvalo mulk turlari bo yicha: davlat, xususiy, aralash mulkka asoslangan bozorga bo linadi. 2. Tovar ishlab chiqaruvchilar tarkibi bo yicha bozor: davlat korxonalari, ijara, xususiy, oilaviy, koop5rativ, yakka tartibdagi xo jaliklardan iborat bo ladi. 3. Mamlakatda savdo-sotiqni tashkil etish turlari bo yicha ham bozor turlanadi. Bozor iqtisodiy ob'5ktlari bo yicha bir n5cha turga bo linadi. a) Ist5'mol tovarlari va xizmatlar bozori: oziq-ovqat tovarlari bozori, nooziq-ovqat tovarlari bozori, xizmatlar bozori. b) Ishlab chiqarish omillari bozori: Ishchi kuchi (m5hnat) bozori, ishlab chiqarish vositalari, xomashyo bozori. v) Ko chmas mulk bozori: y5r bozori, uy-joy bozori, mol-mulk bozori. g) Moliya bozori: - pul bozori, inv5stitsiya bozori, qimmatli qog ozlar bozori, valyuta bozori, sug urta bozori. d) Axborot bozori  ilmiy-t5xnika ishlanmalar yoki int5ll5ktual tovarlar bozori. Bozor tovar va xizmatlar bilan ta'minlash darajasiga qarab: to yingan, to yinmagan, taqchil, muvozanatlashgan bozorga bo linadi. Raqobat kurashi ch5klanishiga qarab bozor quyidagi turlariga bo linadi: a) mukkamal, erkin raqobatga asoslangan bozor; b) ch5klangan raqobatli (monopol bozor); v) oligopolistik bozor; g) sof monopoliyaga asoslangan bozor. Ta'sir doirasi  hududiy joylashishiga qarab bozorlar: mahalliy, mintaqaviy (r5gional), milliy, jahon bozorlariga bo linadi. Bozor savdoning hajmi, xususiyatiga qarab, ulgurji, mayda ulgurji, chakana savdo bozorlariga, shuningd5k, tarmoqlar bo yicha, avtomobil, kompyut5r, qishloq xo jalik mashinalari, d5hqonchilik mahsulotlarini sotadigan d5hqon bozorlariga bo linadi. Qonuniy jihatdan tashkil etilishiga qarab bozor: a) l5gal  qonuniy bozor; b) noqonuniy, pinhoniy bozordan iborat. L5gal (rasmiy) qonuniy bozor  qonunchilik asosida tashkil etilgan bo lib, unda qonuniy ravishda s5rtifikatlangan, sifati kafolatlangan tovar va xizmatlar oldi-sotdisi yuz b5radi; Noqonuniy yoki qora, pinxoniy bozor qonun bilan taqiqlangan tovar va xizmatlar bilan xizmat qilish yoki faoliyat bilan shugullanish, bunga: aholi orasida qurol-aslaha bilan savdo qilish, narkotik moddalar sotish, qimorbozlik, fohishabozlik, valyuta bilan chayqovchilik qilish, qol bola spirtli ichimliklar tayyorlash, jahonga mashhur turli firmalar yorliqlarini oz mahsulotiga qo yib, sifatsiz kiyim-k5chak, oziq-ovqat, poyabzal va boshqa turli xil tovarlar tayyorlash, r5k5t (bosqinchilik qilish, qurollangan o g irlik) kontrabanda (ch5t ellardan yashirincha davlat nazoratini ch5tlab, tovarlar olib k5lib sotish yoki ch5tga g ayri qonuniy yo llar bilan tovarlar olib chiqish). Bu taqiqlangan bozor. Shuning uchun u doimiy ravishda davlat huquq organlarining nazoratida turadi va uning ishtirokchilari qonun oldida javob b5radilar. Tovarlarni ch5tdan erkin olib k5lish yoki olib  )*+} ~ $ s t v  tbSD5SDh!Zh/CJaJmH sH h!Zh/CJaJmHCsHChh/CJaJmH sH "h?75h?5CJ\aJmH sH h?75h?CJaJmHCsHCh?75h?CJaJmH sH h?75h?CJ\aJmHCsHCh?75h?CJaJmH sH h?75h?5CJaJmH sH h?75h?5CJaJmHCsHChW8h?mH sH h?5CJ\]aJmH sH %hW8h?5CJ\]aJmH sH *+0 } ~ $ t v @&gd/`gd? $`a$gd? `gd?$ `a$gd?$^`a$gd?$ & F^`a$gdS $`a$gd?$a$gd? h j xyxǸǸǦǗLjyjjYjMj>h?75h?CJaJmH sH h/CJaJmH sH  h?75h?CJPJaJmHCsHCh?75h?CJaJmHCsHChh?CJaJmHCsHCh/h?CJaJmHCsHChhCJaJmHCsHC"h/h?5CJ\aJmHCsHChmMh/CJaJmHCsHCh/h/CJaJmHCsHChh/5CJaJmHCsHChumh/mHCsHChumh/CJaJmHCsHC Qx " $`a$gd?$^`a$gd? $`a$gd?$a$gdgd/@&gd/xz4646BFRV`r˿vhmhmCJaJhmCJaJh]7CJaJh h?CJaJhlSh?CJaJh?CJaJhlSh?5CJaJmH sH hlSh?5CJaJh/h?CJaJmH sH h/CJaJmH sH h?75h?CJaJmH sH h?75h?CJaJ."248:DFXZ^`jl''++++++,,,,J,K,N,O,R,S,8839ƷҷҷҪғғғғғғҷ h?75h?h5#h?5CJaJmHCsHCh?5CJaJmHCsHCh?75h?CJaJmH sH h?h?5CJaJh?75h?5CJaJmH sH h?h?CJaJh?CJaJhlSh?CJaJ8":\ ##$G'q)q+++++++$If^`gdS$$If^`a$gdS $`a$gd?$ & F^`a$gdS$^`a$gd? $`a$gd?+++ , ,,swkd$$IflF k%! t6    44 la pytS$$If^`a$gdS,,,,,rrr$$If^`a$gdSykd$$Ifl4F k%!` t6    44 la pytS,,0,1,J,rrr$$If^`a$gdSykd$$Ifl4F k%!  t6    44 la pytSJ,K,L,M,N,rrr$$If^`a$gdSykd$$Ifl4F k%!  t6    44 la pytSN,O,P,Q,R,ppp$$If^`a$gdS{kdv$$Ifl42F k%!` ` t6    44 la pytSR,S,T,Z,.023 446E78vjvvvvvvvvv $`a$gd?$^`a$gd?ykdn$$Ifl4F k%!   t6    44 la pytS 8883949?9@9S9W9vv$$If^`a$gdSAkd]$$Ifl&}$ t644 la8ytS$$If^`a$gdS$^`a$gd?$^`a$gd?3949S9V9W9X99999;;O;P;R;aaooooo9o:o;o=o>ooopooooooooozhh\hh?75h?CJaJy("jh?CJUaJmHnHuhGah?CJaJmH sH h\h?CJaJmH sH h?CJaJmH sH h?5CJaJmH sH h?75h?CJaJmH sH h?75h?CJaJ h?75h?%jh?5CJUaJmHnHuh?75h?5CJaJmH sH h[h?mH sH $W9X9Y9i9j9{9|99vb$$If^`a$gdS$$If^`a$gdS$$If^`a$gdS$$If^a$gdS$^`a$gd?Akd$$Ifl/ t644 laytS9999;;P;Q;=rbbbRRRF $`a$gd?$^`a$gd?$^`a$gd?kd$$Iflr Zq$bY t644 laytS=AC_DzEEEEFUF{FwGHI KrLMOR^SS TcTT$ & F^`a$gdS$ & F^`a$gdS $`a$gd?TUDUzUUUVWPXX,YXYYZ[_aaa $`a$gd?$ & F^`a$gdS $`a$gd?$ & F^`a$gdS$^`a$gd?$ & F^`a$gdSaaEcd5g$h]kYm o o o o oooooooo9o$$If`a$gdS $`a$gd?9o:o?@ABCDFrb`$7^`7a$gd? `gd? $`a$gd?skd $$Ifl& k t 6`0644 laytS BCDEGHJKMNPQhijknop̿hmHnHuh?jh?Uh$/jh$/Uh?hCJaJmH sH h?75h?5CJaJmH sH FGIJLMOPlmnop$7^`7a$gd?$a$ 21h:pS. A!"R#S$% 51h0:pSA .!"S#S$S% 21h:peb. A!"6#n$n% $$If !vh555#v#v#v:V l t6555/ / /  / a pytS$$If !vh555#v#v#v:V l4 t6+555/  / / a pytS$$If !vh555#v#v#v:V l4 t6+555/ /  / / / a pytS$$If !vh555#v#v#v:V l4 t6+555/ / / / / a pytS$$If !vh555#v#v#v:V l42 t6+++555/ /  / / / a pytS$$If !vh555#v#v#v:V l4 t6++555/ /  / / /  a pytSM$$If8!vh5F"#vF":V l t65}$a8ytSM$$If!vh5/ #v/ :V l t65/ aytS$$If!vh5b5555Y#vb#v#v#v#vY:V l t65b5555YaytSQ$$If!vh5!#v!:V l t65!aytSc$$If!vh5j#vj:V l# t 6 65jae4ytSQ$$If!vh5#v:V l t65aytSc$$If!vh5 #v :V l" t 6 65 ae4ytSQ$$If!vh5#v:V l t65aytS_$$If!vh5R#vR:V l t 6u65RytSQ$$If!vh5#v:V l t65aytSc$$If!vh5#v:V l t 6 65ae4ytSb$$If!vh5/#v/:V l t 6 65/e4ytSc$$If!vh5-#v-:V l t 6 65-ae4ytSQ$$If!vh5<#v<:V lS t65<aytS^$$If!vh59#v9:V l t 6`u65;e4ytSb$$If!vh5e#ve:V l t 6E65ee4ytSg$$If!vh5H#vH:V l t 6z:65He4yt/_$$If!vh5}#v}:V l} t 6. 65}ytS$$If!vh5-#v-:V lD t 6`065-e4ytS$$If!vh5k#vk:V l& t 6`065kytS^ 02 0@P`p2( 0@P`p 0@P`p 0@P`p 0@P`p 0@P`p 0@P`p8XV~_HmHnHsHtHB`B C1KG=K9CJ_HaJmHsHtHBA B A=>2=>9 H@8DB 0170F0Xi@X 1KG=0O B01;8F04 l4a .k . 5B A?8A:0 << C "5:AB A=>A:8CJaJ2&2 C =0: A=>A:8H*pp C !5B:0 B01;8FK7:V0J @"J ?086=89 :>;>=B8BC;  E$L1L ?086=89 :>;>=B8BC; =0:CJaJ@@B@ ?  170F A?8A:0 ^m$BQB ? 170F A?8A:0 =0:CJaJPK![Content_Types].xmlj0Eжr(΢Iw},-j4 wP-t#bΙ{UTU^hd}㨫)*1P' ^W0)T9<l#$yi};~@(Hu* Dנz/0ǰ $ X3aZ,D0j~3߶b~i>3\`?/[G\!-Rk.sԻ..a濭?PK!֧6 _rels/.relsj0 }Q%v/C/}(h"O = C?hv=Ʌ%[xp{۵_Pѣ<1H0ORBdJE4b$q_6LR7`0̞O,En7Lib/SeеPK!kytheme/theme/themeManager.xml M @}w7c(EbˮCAǠҟ7՛K Y, e.|,H,lxɴIsQ}#Ր ֵ+!,^$j=GW)E+& 8PK!Ƶtheme/theme/theme1.xmlYnE#;8U i-qN3'JH DA\8 R>CW]{'ސ{g?x݈]"$q+_,y>8{7 K }xLވHe 2{Rܜaˋ??<ߟdžSr$L].<İT̟72S"ѵ_JwL&BJ05kZVyVy|xC OO|x>+<>@(:??/>5{yxFDdm 3^q5'=q6nib-$RB}}YGq=xK@;)^qbha79g . pUʹ;bbmc[$c'a}5KKfH5HL!ݦ&|mK{N6M6hq v|y 58+zH  *~ HHy\K*t@G>{sA}"))y sGfۡqǾ'w E1 [8>ܤ4Aбt׎~ls14_>,Ȭ7TT GqME=w-i>mo[oiBszbP:j5if F 9Pɉ* k\ A ;!N`.{I SցD p3˅5veU}AbvyA/g 氚 Z N+lR~aeԩj9&&CLgMʼn7a A0ƀHEA3~{q q1vƨl効9)>൜fN1N FIrdq8Y^:_73.|3 f%Jش?MOY s 3;} Rc0`d[鯠$ÿ - έhǴ"P 6T{TUٴ+9E28Y*MOt0O9Bݍqg7Ŕ9O)z?7#]u rBIHAאTpl>՟,SpT4@~BA%}'0+{eRF&rĪ#uu\{BHuM6`pG}N+!'_oN콶3a3dXZzCyCUɪ嶂ZZZ۱f,fAg-@`g v6V?Dhf6t=M&ʺ6ײ'݉#֚>d8s9xN=ڮjAv11;u2%M2oN1uo%տPK! ѐ'theme/theme/_rels/themeManager.xml.relsM 0wooӺ&݈Э5 6?$Q ,.aic21h:qm@RN;d`o7gK(M&$R(.1r'JЊT8V"AȻHu}|$b{P8g/]QAsم(#L[PK-![Content_Types].xmlPK-!֧6 +_rels/.relsPK-!kytheme/theme/themeManager.xmlPK-!Ƶtheme/theme/theme1.xmlPK-! ѐ' theme/theme/_rels/themeManager.xml.relsPK] `4k ***************- x39oBpIKMNW`x "+,,J,N,R,8W99=Ta9ooooopp9pZ:FpJLOPQRSTUVXYZ[\]^_abcdepquvwy $&-!8@*(  J  # "?J @ # "? J  # "?J @ # "?J  # "?J  # "?J  # "? J   # "? J   # "? J   # "? D  @  "?D    "?D   "?D   "?D   "?B S  ?         Z*[*\*A`D`` a a a a C2t Bt Ct mt +tk t t"tx#tt (l(t]lnt 2l2 t l t l t+4:  #$-057<=FGIJQSXYghjkpqz07$ \bhogv   ! % 0 1 ; B J K S ^ b f r  " _ g k p q z        ( 0 1 < = H I P Q Y Z ` a g i n o u v       ! " ' ( / 0 8 9 A K Q R [ \ d e k l y z     % ' . / 5 6 D F J K Q R Y [ _ a k l v x } ~  !*+34<=DNVWabefijuv}~  ()-.78@CGHNOXY[\bclmxy #$-.48?AFGMNU_klqruv  %&2367<=IJPQYZakqr{|  !"()/089DEMOYZefop$%+,35=>DESTYZbcrsxy  %&.6<=JKPQYZabijpr{|%&)*-.89?@KLVX_`ijst}~"#*,23>?EFNPST[]hilmuv{|  !"+,0289EHOPUVbcmnstz{   "()679:CDJ[cdijrsxy~  #%-.1278@BJKTV_`dehipqyz !"*+347<ABOPXY^_jku{  *+67ABIJST\]fgnouv|}  !"'(/07BHJPQWYbclmuy  !(*.068@BHJPlstxy   )*-.12>?EFMNTU`lopuv}~  !$+-45=>GHOPZ[bdhiop~        " # ) , 0 1 5 6 : ; A C I J Q V ` a g h q s v w z {  !! !!!!!!!#!$!*!+!4!5!@!A!F!G!W!X![!\!a!b!j!k!r!t!z!{!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!" " """""$"&"-"."6"7"=">"H"J"R"S"a"f"r"s"z"{"""""""""""""""""""""""""""""""""######$#0#1#6#7#@#A#G#H#Q#R#W#X#\#]#f#g#n#o#w#y##########################$$$$$!$"$-$2$;$=$G$H$P$Q$Z$\$a$b$l$m$~$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$%% % %%%%%%%%%&%,%-%4%8%=%>%D%E%M%N%S%T%Z%[%f%g%q%r%z%|%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%&& & &&&&&&"&(&*&2&3&;&<&?&A&F&G&Q&R&W&X&]&^&f&g&m&n&t&u&{&}&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&'''''''!'&'''1'2'9';'B'C'L'M'W'X']'^'`'a'g'h's't'z'{'''''''''''''''''''''''''''''(((( (((((('(((+(,(2(3(5(6(<(=(A(B(J(M(R(S(Y(a(i(j(o(p(u(v(x(y((((((((((((((((((((((() )))))) )')-)4)>)F)G)L)M)V)W)Z)[)a)d)j)k)s)u)y)z)|)})))))))))))))))))))))))))))))))))**** * *******%*&*,*-*8*G*N*O*Y*`*f*g*o*q*x*y*******************`afguw|}ȂɂςЂ܂݂  +,56<=EFTV^`eflnxz˃̃΃σՃփ݃ރ"#13:;CEOPZ[dfno|~ĄȄτЄք؄ "#+,46DEGHNOTUdejkwy[fgnou+GIhj#%sr  0 ^ _ > @ _ {   C [ k EF  AY[@Abc/0#2,8{[-`d!9v{f"$cd  C !s!t!!!!!%"B"R"c""""###<$Q$a$$%%%%%%|&&&&'^'`'''( (+b+++++=,?,Y,,,Q-e-q-q.s..../0/12E3P333b4d45 555v6x66677 8}888]999::::c;d;;; <:<D<<<,=x===+>->j>l>>$?H?J????@BBCCCdDFFFG5G>GHHI2J_JJJJ*K?KKKLLL4M{MM NNoNNN@OAOOOO'PQQ RRRRRRRSfSSSMTVTPUUUVwVyVUW^W*X:XsXXMYOYZZ:[<[[[[b\\\N]a]]]@^B^w^~^___`QaaaaaaAbCbbbccccddeeff]ffff#g/gvgg%h/hhhh`iciiiiYj'k5kAkllllnnoooooooopqqqqqrrsuuuuTvVvvvrwtwww[xxxxxhyyyPzRzzz5{C{{X|||}}}>~?~~"Z8J33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333 _ a;**6&7\773J_JrKK_D`w```Naa] ^ g h j k p q z | P!^ﾝ R: 6q>G3{>\ e[6x w,^,`o(sH .^`. L^ `L. ^ `.l^l`.<L^<`L. ^ `.^`.L^`L.^`OJPJQJ^Jo(-^`OJQJ^Jo(o p^p`OJQJo( @ ^@ `OJQJo(^`OJQJ^Jo(o ^`OJQJo( ^`OJQJo(^`OJQJ^Jo(o P^P`OJQJo(^`^Jo(.^`^J.pL^p`L^J.@ ^@ `^J.^`^J.L^`L^J.^`^J.^`^J.PL^P`L^J.-^-`o(.^`. L^ `L. ^ `.m^m`.=L^=`L. ^ `.^`.L^`L.^`o(.^`.pL^p`L.@ ^@ `.^`.L^`L.^`.^`.PL^P`L.^`o(.o^o`.? L^? `L. ^ `.^`.L^`L.^`.O^O`.L^`L.,^,`o(.^`. L^ `L. ^ `.l^l`.<L^<`L. ^ `.^`.L^`L.3{> e[!^Pq>x w R:\\F/b򺆒\(Z,v4R~v*\ZN58nFF. wБXԈ,f 0P} (_g21$/& ?w^$"?$|'7,.]7P<W=%>BBqmHI~KJ]Jo]av`h|u{}N~Q~mu* ScRv|(CL+zr*6ebWvS/\@  =j=k=l=n=s=t=v=|=@ @$@4@z|~@@@UnknownG* Times New Roman5Symbol3. * Arial7.{ @Calibri?= * Courier New;WingdingsA BCambria Math"1 hFY'f _"tE_"tE!S4<<2QHP ?L2!xx45-#:   "!" #   userUser(       Oh+'0$0<L \h    `5-МАВЗУ: БОЗОР ИҚТИСОДИЁТИНИНГ МАЗМУНИ ВА БЕЛГИЛАРИuserNormalUser12Microsoft Office Word@@_@@s]0_"t՜.+,0X hp  ,homeE< `5-МАВЗУ: БОЗОР ИҚТИСОДИЁТИНИНГ МАЗМУНИ ВА БЕЛГИЛАРИ Название  !"#$%&'()*+,-./0123456789:;<=>?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_`abcdefghijklmnopqrstuvwxyz|}~Root Entry F؅v0Data {1TableSxWordDocumentSummaryInformation(DocumentSummaryInformation8CompObjy  F' Microsoft Office Word 97-2003 MSWordDocWord.Document.89q